Edebiyat dünyası birbirinden kıymetli muharrir ve şairlerle dolu olsa da, yazdıklarından çok yaşadıklarıyla devrine damga vuran isimler de var ortalarında. Oğuz Halûk Alplâçin, namıdiğer Hayalet Oğuz da bu insanlardan biriydi.
2 Eylül 1929’da doğdu Hayalet Oğuz. Doğum yeri Ankara diye geçse de aslında Kırıkkale’ydi. (Kırıkkale o vakitler Ankara’nın bir ilçesidir.) Hayalet Oğuz’un hayatla yaşadığı birinci uyumsuzluklar bu yıllarda başlamıştı lakin onu edebiyatımızın unutulmazları ortasına yerleştirecek olan yıllar 1950’lerden sonra, İstanbul’da yaşanacaktı.
Bilindiği üzere 1950 nesli müellif ve şairleri yalnızca periyotlarını değil, günümüzü dahi etkileyen eserler ortaya koyarak edebiyatımızda önemli bir kırılma yaratmışlardı. Bu kırılmada elbet ki Beyoğlu yerlerinin da bir hissesi vardı. Şu an pek çoğumuzun kitaplığında kendine yer bulan müellifler, şairler, oyuncular, sanatkarlar Beyoğlu kafelerinde, meyhanelerinde yan yana gelir, fikir alışverişiyle, sert tartışmalarla yeni bir estetiğin, yeni yapıtların peşine düşerlerdi.
İşte bu muharrir çizer masalarının olmazsa olmazlardan biri de Hayalet Oğuz’du. O denli ki, neredeyse tanımadığı kimse yoktu. Herkesle oturup kalkar, herkesle sohbet ederdi. Hasebiyle sanat topluluğunun bütün yeni haberleri ondaydı.
Yersiz yurtsuz biriydi Hayalet Oğuz. Selahattin Hilav’ın kendisine taktığı lakap üzere hayaletti. Ne bir meskeni vardı ne de üzerine giyeceği gerçek düzgün kıyafetleri. Daima birilerinin konutunda kalırdı. Bir gece diye gelirdi, sonra o bir gece, hafta; o bir hafta, ay olurdu. Çok sıkıntı duruma düşer de kalacak bir yer bulamazsa bir pansiyona girerdi, parası bittiğindeyse yaptığı çeviriyi rehin olarak oradaki görevliye bırakırdı.
Daima çeviri yapardı Hayalet Oğuz. Şiirler, hikayeler de yazardı lakin temel parayı çeviriden kazandığı için vefatına kadar onlarca çeviri yaptı. Tekrar de çok parası yoktu. Daima nasıl biliniyorsa öyleydi; fakir, zayıf, hayalet.
‘MUHALİFLER KARŞISI BİR ENTELEKTÜEL’
Devrindeki çabucak her müellifin, şairin Hayalet Oğuz’la bir anısı vardı. Günlüklerde, anılarda, yazıya geçmemiş anılarda kesinlikle Hayalet Oğuz da kendine bir yer buluyordu. Herkese modül parça dağılmış da olsa Hayalet Oğuz’u hatırlamak yeniden de çok kolay değildi. Onu günümüz okuruna tekrar hatırlatan tahminen de birinci çalışmayı yapan Sezer Duru ve Orhan Duru’ydu. ‘O Pera’daki Hayalet’ ismini verdikleri kitapları 90’lı yıllarda Yapı Kredi Yayınları etiketiyle yayımlanmıştı. Hem yapılan titiz araştırmalardan hem de Duru çiftiyle Hayalet’in birebir arkadaş olmalarından ötürü ‘O Pera’daki Hayalet’ kitabı çok kıymetlidir.
Geçtiğimiz günlerdeyse Hayalet Oğuz’la ilgili yeni bir araştırma daha yayınlandı. Kaya Tanış’ın yazdığı ‘Burası Orası Değil (Hayalet Oğuz Kitabı) Oğuz Halûk Alplâçin Ömrü ve Eserleri’ isimli kitap Kırmızı Kedi Yayınevi etiketiyle raflardaki yerini geçtiğimiz günlerde aldı.
Hayalet Oğuz’a dair yapılan en kapsamlı çalışma olarak niteleyebileceğimiz ‘Burası Orası Olmaz’da, Tanış’ın titiz bir araştırma yürüttüğünü anlıyoruz. Kitap epey geniş bir vakit diliminde ve sabırlı bir yol katettikten sonra ortaya çıkmış. Bu yolda Hayalet Oğuz’a dair efsaneleşen, gerçek dışı “anı”lardan uzak durduğunu belirten Tanış, onunla ilgili bölümler/parçalar içeren devrin neredeyse bütün kitaplarını incelemiş. Tezer Özlü, Ece Ayhan, Leyla Erbil, Ahmet Oktay üzere isimler birinci göze çarpanları. Bunların yanı sıra yaptığı görüşmeler, oralardan edindiği notlar, fotoğraflar da oldukça değerli.
Hayalet Oğuz’un hayat öyküsünün ardındansa yapıtlarını görüyoruz. Yazdığı-çevirdiği bütün şiirler, hikayeler, inceleme yazıları ile birinci ve tek kitabı olan ‘Dünya Sarsılıyor Rock’n Roll’ da kendine yer buluyor. Bunların yanı sıra hem kendi fotoğrafları hem çevirdiği kitapların kapakları da mevcut. Bu kısımlar ‘Burası Orası Olmaz’ı daha da değerli yapıyor. Ne de olsa bir hayatı, bir insanı anlamak, kesinlikle ki onun yazdıklarını da özümsemekten geçiyor.
Hayalet Oğuz edebiyatımızın kıymetli ve şahsına münhasır insanlarından biriydi. Arkadaşları tarafından farklı formlarda tanımlandı, anlatıldı lakin tahminen de içlerindeki en güzeli Leyla Erbil’e aitti:
“(…) Hayalet bizler için bir model oluşturuyordu. Gerçeküstücülükten, varoluşçuluktan, Sartre, Camus, Dostoyevski, Kafka’dan o da nasibini almış, insanın ‘demon’ yanının timsali üzere, İstanbul sokaklarını arşınlamaya başlamıştı. Acımasız eleştirelliği, hazırcevaplığı, acı gerçeklerle şuurlu bir biçimde donattığı dedikoduculuğu, çökük göğsü, kıs kıs öksürüğü, acı tıslayan gülüşü, yoksulluğu ve hiç uzaklaşmadığı onuruyla muhalifler karşısı bir entelektüeldi.”