Merkez Bankası Lideri Şahap Kavcıoğlu, 4 televizyonun ortak canlı yayınına katılarak soruları yanıtladı, gündeme ait değerlendirmeler yaptı.
128 milyar dolar tartışmalarına ait, “Merkez Bankası (MB) bireylere döviz satmıyor. İnsanların başını karıştırmak için makul sayılarla insanları bir yere götürmek için algı operasyonu yapılıyor. Bu türlü bir şey yoktur” diyen Kavcıoğlu’nun açıklamalarından satır başları şöyle:
BRÜT REZERV 90 MİLYAR DOLAR: Türkiye’de yıllardır 120 ton altını vardı. Türkiye’nin şu an merkez bankası rezervlerinde 720 ton altını var. Şu an 90 milyar dolar brüt rezervimiz var. Bugün rezerv konusu tartışılırken o günkü koşulları göz önüne getirmemiz gerekir. 2020’ye girdiğimizde dünyada da gelişmiş ülkelerde de direkt ve portföy yatırımlarının azaldığını görüyoruz. Türkiye’nin de buradan aldığı hisse ister istemez azalmış görünüyor. 2020 pandemi krizi, dünyayı çok makûs formda etkileyen bir kriz. Başkalarından ayıran en kıymetli şey şu durum bence. Daha evvelki krizlerin bir altyapısı vardı. IMF’ye gidilecek iletileri, IMF’ye gitmek zorunda olduğumuz haberleri daima yapıldı lakin Türkiye öteki ülkelerden farklı olarak hem sıhhat açısından hem de para ve mali bahisler açısından çok âlâ yönetti. 2019’da biz olumlu cari fazla verdik. Merkez Bankası olarak verdiğim sayılar nettir ve doğrudur. Pandemi devrinde dünyada yaşananlarla birlikte Türkiye’de yaşananlarda bir döviz talebi ya da yabancı beşerler ülkesine dönecek, bu parayı istiyor.
MERKEZ BANKALARI NEDEN REZERV BİRİKTİRİR VE KULLANIR?: 2020 yılında siz bu talepleri bir formda karşılamanız lazım. Karşılamazsanız oluşacak şeylerle Türkiye yüzleşecekti. 2020 sonunda Türkiye bütün bu taleplere karşılık vermiştir. Gerçek dal yurtdışı borçlarını ödemiştir, bankacılık finansal borçlarını ödemiştir, kendi ithalat borçları dahil varlıklarını artırmıştır. Bunun sağlıklı işlediğini şuradan görebiliriz: Faiz yükseldiğinde yabancılar tekrar gelmiştir. Beşerler Türkiye’ye parasını getirir, istediği vakit da parasının alıp gideceği bir ortamın olduğunu çok net biliyorlar.
HER SÜRECİN HUKUKSAL DESTEĞİ VAR: Hazine’nin MB’daki hesaplar kullanılarak döviz alım satımıyla piyasa arzının dengelenmesi 2017’de. Televizyonlarda bu süreçlerin 2019 seçimlerinden evvel yapıldığı söyleniyor. Değil. MB dalgalı kura geçtikten sonra döviz alım ihaleleri 2016’ya kadar yapıyor, 2016’dan sonra bunu bırakıyor. Protokolün büsbütün türel desteği var. MB’nda türel bir desteği olmayan hiçbir süreç yapılmaz. Bugüne kadar yapılmamıştır, bundan sonra da yapılmaz. Bu protokol dahilinde, 2017 Şubatından itibaren yapıldı. 2020’de yapılmasının nedeni de pandemi kaideleri.
GİZLENEN SAKLANAN BİR ŞEY YOK: Bu süreçler saklı yapıldı, protokol açıklanmadı, sayılar verilmiyor. Pekala siz bu sayıları nereden biliyorsunuz? Biz bu sayıları açıklamadık. Dünyada en şeffaf bilgi açıklayan merkez bankalarından biri TCMB’dir. Günlük olarak açıklanır. Analitik bilanço okumasını bilen herkes buradan bu sayıları alır. Bizim analitik bilançomuzda o datalar günlük yayınladığı için esasen orada var. Gizlenen saklanan bir şey yok.
ALGI OPERASYONU: Bilançodan görüldüğü kabul edildiği vakit bu sefer kimlere satıldı demeye başladılar. Dünyada bu biçimde bir bilgi açıklama kelam konusu değil. MB bireylere döviz satmıyor. İnsanların başını karıştırmak için 128, o kur 6.85. Makul sayılarla insanları bir yere götürmek için algı operasyonu. Bu türlü bir şey yoktur.
BİZ KİMSEYE 128 SAYISINI SÖYLEMEDİK: (Ayrıcalıklı süreç iddiası) Bu türlü bir şey kelam konusu olamaz, yapmak isteseniz de yapamazsınız. Data açıklama şeffaflığı konusunda dünyadaki en güzel merkez bankalarından bir tanesiyiz. Bu kadar şeffaf bir bilançomuz var ve günlük oradan her şeyi izleme talihiniz var. Biz kimseye 128 sayısını söylemedik. Pekala bu arkadaşlar bunları nereden buldular? ‘Protokolün içeriğini açıklayın.’ Bu türlü bir şey olabilir mi? Avrupa Merkez Bankası 2000 ve 2010 ortası Euro’yu baskılayabilmek için yaptıkları süreçleri 10 yıl sonra, 2020’de açıkladı.
Japonya Merkez Bankası yalnızca yıl sonu toplu olarak veriyor sayıları. Siz neden 2017’yi, 2018’i sormuyorsunuz? Daha evvel döviz müdahaleleriyle yapılan süreçleri niçin sormadınız? Daha evvel döviz müdahaleleriyle yapılan süreçleri niçin sormadınız? 2013, 2014 üzere dünyada oluşan bir aksi gidiş, kuru baskılamak zorunda olduğunuz devirlerde döviz satım müdahalelerinde bulunursunuz. Devir dönem Merkez Bankası bunu kuru sağlıklı bir biçimde oynaklığının devam etmesi için müdahaleleri olmuş. 2016’dan sonra öbür bir yol denenmiş.
2020 KRİZİ KİMSENİN BURNU KANAMADAN ATLATILMIŞTIR: Türkiye o krizi yönetebildiği için vatandaşımız o krizden etkilenmeden çıktı. 2019-2020’de hiçbir şey yapmayabilirdiniz, piyasaya bırakabilirdiniz. 2020 Türkiye dünya buhranından, hatta ondan da daha fazla ıstırabın yaşandığı bir yılı konuşuyoruz.
Öbür ülkelerin nasıl dayanak aldığını biliyoruz. Öteki merkez bankaları yapınca TCMB hiçbir şey yapmadan mı duracaktı? O denli yapıldı, bu türlü yapıldı; sonucuna bakalım. Sonucunda Türkiye vatandaşı, gerçek dal, kimsenin burnu kanamadan, pandemi krizi atlatılmıştır.
MERKEZ BANKASI HİÇ OLMADIĞI KADAR UYGUN DURUMDA: Kurun oynaklığının sağlıklı bir halde yönetilmesi, hasebiyle müdahale değil. Ben lider oldum, atandım. Pazar günü basın bildirisiyle açıkladım. Banka müdürlerine de bir müdahalemiz olmayacağını, herkesin kendi bilançosunu yöneteceği biçiminde iletiler verdim. Ancak gece Asya piyasalarında fevkalade bir dalgalanma oluşmaya başladı. 11 milyar dolar o bir haftalık mühlet içerisinde piyasadan çıktı. Ben MB olarak hiçbir şey yapmadım, piyasa karşıladı.
REZERV YAPISI DEĞİŞTİ: 2020’de dövize dönen bireyler otomatik olarak piyasada o talebi karşıladı. Döviz almak isteyenlere dövizini bozdurarak karşılık verdi. O gün ülkemin rezervlerinde kâfi para olduğu için piyasa o 11 milyar dolarlık talebi karşıladı. Bir şeylere ulaşmak için değişik hesaplamalara gitmeye gerek yok. Türkiye Merkez Bankası olarak ve TC Devleti olarak şu an olmadığı kadar âlâ durumda. Rezervlerin yapısı değişmiştir Türkiye’de. Yıllardır 120 ton altını vardı. 2012’de başlıyor. 2019 ve 2020’de Türkiye 720 ton altına çıkıyor. Türkiye’nin şu an merkez bankası rezervlerinde 720 ton altını var. Türkiye’nin 120 ton altını yurt dışındayken, 2017-18’den sonra Türkiye’nin tüm altınlarını Türkiye’ye getirmiştir. Türkiye’nin tüm altınları şu an Merkez Bankası’ndadır.
Şu an bu yıllık 50 ton 1-2 yıl içerisinde 80 tona çıkacak inşallah. Önümüzdeki gaye, rezervleri daha kalıcı, güçlü formda oluşturmak. Türkiye’de hem rezervlerimizi daha kalıcı hale getireceğiz, hem de üretimi, ihracatı finanse ederek daha âlâ bir sistem oluşturacağız. 2003’e kadar rezerv yok. Şu an 90 milyar dolar brüt rezervimiz var. Rezervin açılımı da kıymetli. Yaklaşık %40’ı üzerinde Türkiye’nin kendi altın rezervi. 2003’ten sonra oluşan rezervler nasıl oluşmuş? Portföy girişleriyle, sıcak para girişleriyle. Kur düşük olduğu için döviz alım müdahaleleriyle oluşturulan bir rezerv var, 130 milyar dolara kadar çıkan. Yurt dışından gelen dövizlerin alım ihaleleriyle oluşturuyorsunuz bunu. Türkiye 2020’de de bunu yapmıştır. Şuraya gitmiş, bunun hesabına geçmiş; bu sözler gerçek değil ve vatandaşımızı da yanlış yönlendiriyorlar.
REZERVLER YALNIZCA YER DEĞİŞTİRDİ: Bankaların, piyasaların muhtaçlığı olan TL’yi MB karşıladı. ‘MB’nın kaybolan rezervleri’ diyorsunuz ya, o rezervler yalnızca yer değiştirdi. Benim rezervlerimden çıkıp banka hesaplarına döviz olarak giden parayı ben o parayı tekrar alıyorum döviz olarak, piyasaya TL veriyorum. Bir rezerv kaybı, para kaybı, birilerine para verilmesi kelam konusu değil. Giden paranın gittiği yer bankadaki döviz hesapları.
Ortadaki fark da, ben MB olarak para kazanıyorum. Aldığım dövizleri 2020-19’da daha yüksek kurla piyasaya verdiğim için kar ettim. Artı, dövizler karşılığında piyasadan TL çektiğim için şu an o TL’yi piyasayı fonlamak için kullanıyorum, kar ediyorum.
İHTİYAT AKÇESİ: MB kâr etmiyor, kâr etmediği bir bilançoda ihtiyat akçesi nasıl olacak? Bunu söylüyorsunuz, bari bir desteği olsun. Temel kâr etmeye başladığından beri oluşuyor. Kara gün için ihtiyat akçesini nerede biriktirdiniz? MB’nın bilançosunda yok. Bir yerlere para aktarma kelam hususuysa bu paralar nasıl oluşuyor? Yahut siz neden yapmadınız daha evvelce? Başkanlık yapan arkadaşımızın konuşmalarını şaşkınlıkla dinledim. MB Türkiye’nin en saygın kurumlarından bir tanesi.
Burada yanlış bir şey olması mümkün değil. MB ve MB’da yetişen beşerler bu kadar hassasken, 128 milyar dolar üzere bir sayısı söylem edip, bu kadar insanı zan altında bırakmak hayret verici. Ve bunu eski Merkez Bankası liderlerinin yapması daha da üzücü. MB’nda yıllarca çalışmış, buradaki itinası bilen insanların bunlara taraf olması üzüyor.
Bilgilerini günlük olarak açıklayan bir Merkez Bankası’nda nasıl yanlış olabilir? Bu kadar şeffaflık varken, bu sayılar üzerinden yorum yaparken, bizim bir şeyler gizlediğimizi söyleyerek kamuoyunun başını karıştırmanın nasıl bir manası olabilir?
PİYASAYA VERDİĞİMİ İLETİ ÇOK NET: Türkiye’nin %5 enflasyon amacı var ve bu amacı tutturana kadar sıkılaşmaya devam edeceğiz. Ferdi kredilerle ilgili önlemler alacağız. Faize karşı olmayan var mı? Yüksek faizden şad olan kim var? Negatif faizden bahsediyorsak yahut yükselen bir enflasyonda farklı şeyler konuşuyorsak bu öteki bir şey. Bizim piyasaya verdiğimiz ileti çok net. Birinci gün saat 10’da basın bildirisi açıkladım, birebir bildirileri verdim.
KRİPTO PARA PİYASASI: Birkaç ülke büsbütün yasakladı. Çin’de bu mümkün. Yalnızca yasaklayarak bu işi halletme bahtınız yoktur. Bizim yaptığımız düzenleme, bu platformlara aracılık eden, ödeme yapan kuruluşlarının alt yapıları çok sağlam olmadığı için bu çeşit ödemeleri bankalar aracılığıyla yapın dedik. Belirli normlar, kurallar belirliyoruz.
Sermaye artırımı olabilir, sermaye yeterlik üzere kriterler belirlenebilir. Üzerinde çalışıyoruz. İki şey yaptık: Bir, kripto parayla elbise vb alımını yasakladık. İkincisi, ödeme kuruluşlarının bu işe aracılık etmesini yasakladık. Daha geniş bir düzenleme üzerinde çalışılıyor. Bir defa tarifi yok. Bu bir varlık mı, mal mı, nerede saklayacaksınız? Bunların hepsi çok muğlak.
Bunlarla ilgili düzenlemeler yapılırken, sorunlu durumlar var. 2 hafta içerisinde düzenlemeler sanırım bir noktaya gelecek. Dışarıya dayanılmaz bir para trafiği var. Şu an bizi çok rahatsız eden bir para trafiği var. Giden paranın nereye, kime gittiğini bilmiyorsunuz. (HABER MERKEZİ)
