Sedat Ulugana Kumru Toktamış
Osmanlı İmparatorluğu alanında 1915 yılında gerçekleşen Ermeni soykırımının üzerinden 106 yıl Escort Egekent geçti Daha 2020 yılının sonbaharında Kafkaslarda tahminen de onbine yakın asker ve sivilin hayatlarını kaybettikleri çatışmalar üzere bu insanlık kabahatinin akabinde hâlâ yaşanmakta olanlar kadar öncesindeki katliamlar da soykırımın aslında Egekent escort Turancı Osmanlıcılık eliyle sürdürülen sistemli bir yurttaş kıyımının modülü olduğunu tekrar tekrar bizlere kanıtlıyor
Turancılık ve Osmanlıcılık mefkurelerine hizmet eden dinî şiddet mefhumu daha çok öne çıksa da mahallî tarih Egekent escort Bayan çalışmaları değer kazandıkça hem soykırımın ön safhası olarak kabul edilen ötekileştirme ve bireyleri insanlıklarından etme sürecinde hem de soykırımın icra edildiği aksiyon sürecinde Osmanlı yöneticilerinin asıl organizatörler olduğu ve bu soykırım organizatörlerinin nasıl Cumhuriyet rejimine eklemlendikleri sığındıkları ortaya çıkıyor
Araştırmalarımız sırasında geçtiğimiz aylarda Fransa Dışilişkiler Bakanlığı diplomasi arşivinde karşılaştığımız bir fotoğraf ve rapor Osmanlı arşivlerinde rastladığımız kimi dokümanlarla örtüşerek Ermenilere dönük kitlesel katliamların 1915 öncesinde de olağan bir seyirde devam ettiğini bir sefer daha gözler önüne seriyor Diplomatik lisanla yazılmış bu doküman 1909 yılında Jöntürklerin vekaleten Van Valiliği’ne getirdikleri Bekir Sami Beyefendi ile ilgili Soykırımın merkez üssü olan Van da her ne kadar Cevdet Bey in ismi geçse de soykırıma giden yolda Vali Bekir Sami Bey in de rolü büyüktü
1865 te Rus imparatorluğu sonları dahilinde bulunan Osetya da doğan Bekir Sami Bey in babası birebir yıl İstanbul’a taşınır ve Osmanlı ordusunda süratle yükselir Bekir Sami Beyefendi Galatasaray Lisesi’ni bitirdikten sonra Paris te siyasal bilgiler eğitimi alır Daha sonra yurda dönerek Amasya mutassarıfı olarak misyon yapar 1909 Haziran’ında Jöntürk ihtilali ile birlikte boş kalan Van vali vekilliğine tayin edilen Bekir Sami Beyefendi kente gelir gelmez bilhassa yabancı konsolosluk temsilcileri ve Ermeni entelijansiyası ile yeterli alakalar kurmuş olması ile bilinir O denli ki Hamidiye Alayları reislerinin bir kısmını tutuklatmış ve bu tutuklanmalar yaklaşık bir yıldır kendi kabuğuna çekilmiş olan Hamidiye Alayları’na mensup aşiretleri hareketlendirmişti
Van Gölü nün kuzeybatısında bulunan Adilcevaz ve yakın köylerinin Müslüman ahalisinin tamamı Çerkes ve Osmanlı nın erken periyotlarında göç etmiş olan başka Kafkasyalı Türk topluluklarından oluşuyordu Öteki köyler umumiyetle Ermenilerden oluşsa da Hamidiye periyodunda Kürt aşiretleri de bu köylerin kimilerine el koymuştu Bekir Bey in 1909 yılının Eylül ayında Adilcevaz dolaylarındaki Koçerin köyüne düzenlediği Hamidiye binbaşılarından Mahmud Bey in yakalanmasını amaçlayan askeri operasyon fiyasko ile sonuçlanınca Ermenilerin de bu operasyona dayanak verdiği söylentileri süratle yayılır ve Ermenilere dönük akınlar tekrar başlar
Elimizdeki evrak ve fotoğraf Ekim ayı ortalarında kayık ile Van dan Adilcevaz a geçen 6 Ermeni çerçinin feci bir biçimde katledilmelerinin raporu Fransa nın Van Viskonsölü Mösyü Layeck cenazeleri fotoğraflayarak bir rapor eşliğinde İstanbul daki büyükelçiliğe gönderiyor ve olaydan şöyle bahsediyor
Fransa nın Van viskonsülünden Fransa nın İstanbul büyükelçisi ekselansları Mösyü Bompard a
Vali ye karşı hoşnutsuzluk ve Ermeni cinayetleri
(…)
Köy köy dolaşıp meyve ve zerzevat satan altı Ermeni Adilcevaz yakınlarında öldürüldü Ortalarında on iki yaşlarında olan iki çocuğun da bulunduğu kurbanların cenazeleri dün intikam isteyen eşleri tarafından gölün kıyısındaki İskeleköy e getirildiler Kederli bayanlar ayaklarıma kapanıp kendilerini müdafaamı talep ettiler Ermeni halkı bu yeni cinayetler ile birlikte korkuyorlar ve artık yalnız seyahat etmeye çekiniyorlar Vali bana emsaller göstererek suçluları katiyetle cezalandıracağını söyledi Umarız vali selefleri üzere davranmayıp sadece Ermenilerin öfkesini yatıştırmak için birtakım pak insanları tutuklayıp gerçek suçluları cezasız bırakmaz Ayrıyeten Bekir Bey in aleyhine ortaya çıkan ve şimdilerde dorukta olan reaksiyonları ekselansların bilgisine sunmanın da misyonum olduğuna inanıyorum O denli ki bu reaksiyon kendisinin Van da farklı ırklara karşı eşit adalet ile davranmasından ve vilayetin selameti için önüne koyduğu gayeye ulaşmak için her türlü metodu kullanmaktan korkmamasından kaynaklanıyor
Viskonsöl Layeck
19 Ekim 1909 VAN 1
Mösyü Layeck in diplomatik bir kibarlıkla bahsettiği Bekir Sami Beyefendi bu katliamı örtbas ediyor fakat Van vilayetinde bilhassa Hamidiye aşiretlerine karşı hiç de adil olmayan hukuka uymayan ve büyük ihtimalle rüşvete dayalı bir idarecilik yaptıktan sonra Ocak 1911 de Trabzon a tayin ediliyor Tayin edildikten sonra yapılan soruşturmada da yüklü ölçüde parayı zimmetine geçirdiği anlaşılıyor Takip eden günlerde Pir Taha Arvasi nin başını çektiği Van eşrafı Bekir Bey in kendilerinden rüşvet aldığına dair şikayet dilekçeleri gönderiyor Hakikaten 1915 yazında Adilcevaz daki Ermeniler birkaç saat içinde kentteki Müslüman ahali ve jandarmalar tarafından katledilirken katliamın şahidi Osmanlı ordusundaki Venezuellalı yüzbaşı Nogales tir Bekir Sami Beyefendi mevt seyahatine çıkarılan Ermenilerin son duraklarından biri olan Halep e vali olarak atanmıştı
Osmanlı evraklarından izini sürmeye devam ettiğimiz Bekir Sami beyefendi İstanbul dan aldığı buyruk üzerine yüzlerce Ermeni çocuğunu Müslüman ailelere bir nevi sattıktan sonra konağa hizmetçi olarak aldığı tehcirden sağ kurtulmuş bir Ermeni bayana tıpkı gece tecavüz etmeye çalışır Olay raporlara şöyle yansır
Halep Valisi Bekir Sami Bey in mürrebiye olmak üzere sürgün edilmiş Ermeniler ortasından muhacirin müdürü vasıtasıyla aldığı bir bayanın o gece sarhoş olarak ırzına tecavüz etmek istediği ve bayanın can havliyle kendisini kurtararak vali yaverinin yardımı ile konaktan kaçtığı bu olayın kanıtlarıyla sabit olduğu anlaşıldığından ismi geçen müdürün bilgisine başvurulması ve gereğinin yapılması
4 Eylül 1915 Dahiliye nezareti özel kaleminden Lübnan Mutasarıflığı’na 2
Üstelik tıpkı gün Muhacirin Müdürü Ahmed Yusuf da olayı doğruluyor ve ben artık valiye hizmet etmek istemiyorum diye ekliyordu 3 Kuşkusuz İstanbul hükümeti emsal binlerce sıkıntıda yaptığı üzere olayın üstünü kapatır Bekir Sami Beyefendi de kaldığı yerden icraatlarına devam eder Ermeni soykırımından sonra da Kemalistlere katılır
1920 yılında Ankara Meclis hükümetine Dışişleri Bakanı olarak atanan Bekir Sami Beyefendi Ermeni Soykırımı nedeni ile İngilizler tarafından tutuklanarak Malta ya sürülmüş olan 140 Osmanlı subay ve idarecisinin mahkeme edilmeden hür bırakılmalarını başarılı bir biçimde savunarak İngiliz tutsaklar ile değişimlerini sağlar Bu gayreti milletlerarası bekaası ve sertifikasyonu Ermeni soykırımından uzaklaşmasına bağlı olan Ankara hükümetindeki vazifesine son verilmesine yol açar 1929 yılında İzmir suikastı davasında yargılanıp beraat etmiş olsa da Bekir Sami Kunduh resmi tarihimizde genç Türkiye Cumhuriyetinin birinci Dışişleri Bakanı olarak anılmaktadır Geride bıraktığı Ermeni katliamları Ermeni bayana tecavüz raporları ve rüşvet evrakları ile Cumhuriyet tarihi ile Ermeni soykırımının nasıl birbirlerinin yapı taşı olduklarını bir sefer daha gözler önüne sermektedir
Dr
Doç Dr
1 MAE Nantes Ambassade de France à Constantinople Serie D carton 54 le vice consulat de France à Son excellence Monsieur Bompard L Ambassadeur de France à Constantinople no 24 Van 19 Ekim 1909
2 BOA DH ŞFR 55 60 H 24 10 1333 M 4 Eylül 1915
3 BOA DH KMS 34 11 H 24 10 1333 M 4 Eylül 1915