Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO), 30 yıl içinde Akdeniz’deki büyük kentleri ya da etraflarını etkileyebilecek bir tsunaminin meydana gelme mümkünlüğünün yüzde 100’e yakın olduğunu açıkladı. Marsilya, İskenderiye ve İstanbul; UNESCO’nun riskli gördüğü kentler ortasında.
UNESCO, 27 Haziran-1 Temmuz ortası Portekixz’in başşehri Lizbon’da düzenlenecek Birleşmiş Milletler (BM) Okyanus Konferansı’nda “Tsunamiye Hazır” isimli programını duyuracak. Bu program, 2030 yılına kadar tsunami riski taşıyan kıyı toplumlarını, mümkün afete karşı eğitmeye yönelik geniş kapsamlı çalışmanın bir modülü.
UNESCO Yöneticisi Audrey Azoulay, global tsunami ikaz sisteminin çok süratli tespit yaptığını fakat alarm vermenin kâfi olmadığını, hayat kurtarmak için kıyı topluluklarının da gerçek formda eğitilmesi gerektiğini söyledi.
Örgütün raporuna nazaran, “tsunamiye hazır” olmak için tsunami riskini azaltma planları hazırlanmalı, tsunami tehlikesi olan bölgeler belirlenmeli ve haritalandırmalı, eğitim gereçleri hazırlanmalı, kamu dostu tsunami tahliye haritaları ile bilgiler halka açmalı.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) 2018’den beri Ortadoğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) ile yaptığı işbirliği sonunda 2020 yılında “İstanbul Tsunami Bilgi Kitapçıkları” çalışmasını tamamlamıştı. Tsunami riskiyle ilgili tahlil ve tahliye planlarının yer aldığı bu kitapçıklara çevrim içi olarak ulaşılabiliyor ve indirilebiliyor.
Mayıs ayı sonunda da, İBB’nin Tsunami Aksiyon Planını kapsamında kentin 17 ilçesinde, deniz kıyılarına ikaz tabelaları konulmaya başlandı.
İSTANBUL DA RİSK ALTINDA
Akdeniz kıyılarını vuracak bir tsunami riskinin deniz düzeyleri yükseldikçe artacağı iddia ediliyor. UNESCO yetkilileri, tsunaminin meydana geldiği Pasifik ve Hint Okyanusu’ndaki toplulukların çoklukla tehlikelerin farkında olduğunu, fakat Akdeniz de dahil olmak üzere öteki kıyı bölgelerinde bu felaketin hafife alındığını söylüyor.
Gelecek yıl Akdeniz’de risk altındaki dört kıyı kenti (Marsilya, İskenderiye, İstanbul, Cannes) ve İspanya’nın Atlantik kıyısında bulunan Cádiz yakınlarındaki Chipiona kasabası, 21 ülkedeki 40 “tsunamiye hazır” kasaba ve kent ortasına katılacak.
İngiliz Guardian gazetesine konuşan UNESCO’nun tsunami uzmanı Bernardo Aliaga, “2004 ve 2011’deki tsunamiler, ihtar işaretiydi” dedi.
“2004’ten bu yana çok yol kat ettik. Bugün daha güvendeyiz” diye konuşan Aliaga, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Ancak hazırlık konusunda eksikler var ve bunların gidrilmesi gerekiyor. İkazların ziyaretçiler ve toplumlar tarafından anlaşıldığından emin olmamız lazım.”
2004’te, şimdiye kadarki en ölümcül tsunami Hint Okyanusu’nda meydana gelmiş; 14 ülkede yaklaşık 230 bin kişi hayatını kaybetmişti. 2011’de ise Japonya’da yaklaşık 40 metre yüksekliğe ulaşan 9,1 büyüklüğündeki sarsıntı ve akabinde yaşanan tsunami 18 bin kişinin vefatına yol açmıştı.
UNESCO Pasifik Tsunami İhtar Merkezi, 2004’ten bu yana 125 defa, tsunami meydana gelmeden evvel ikaz iletisi yayımladı.
Tarihin en ölümcül sarsıntılarından biri 1755’te Portekiz’i vurmuş ve başşehir Lizbon ile İspanya’nın Cádiz kentinde 6 metre yüksekliğinde bir tsunamiye neden olmuştu. Zelzelede 50 bin kişinin hayatını kaybettiği kaydedilmiş daha sonra yangınlar ve tsunamiyle can kaybı artmıştı.
İstanbul’da ise 14 Eylül 1509’daki büyük zelzelenin akabinde yaşanan tsunami nedeniyle Galata’da pek çok mesken sular altında kalmıştı.