Mehmet KAYA
Dünya Bankası, Türkiye’nin sürdürülebilir bir net karbon sıfır kalkınma için 2040 yılına kadar toplam 165 milyar dolar yatırıma gereksinim olduğunu, bu yatırımlar yapıldığı takdirde ekonomik karın ise 146 milyar dolara kadar çıkacağını açıkladı. Dünya Bankası Ülke İklim ve Kalkınma Raporu ismi altında tüm ülkeler için rapor hazırlayacağını duyurdu. Dünyada birinci rapor Türkiye için hazırlandı ve yayınlandı. Raporun tanıtımı Ankara’da gerçekleştirildi. Rapor, GSYH’nin yüzde 1’i kadar olan yatırım muhtaçlığının yönetilebilir, 2053 net karbon sıfır ülke olma taahhüdünün de gerçekleştirilebilir olduğunu savunuyor.
Raporda, Türkiye’nin gelişmiş ülkelerle karşılaştırıldığında net karbon sıfır hedefl eri doğrultusundaki mümkün gelişmeler ve iklim değişikliği karşısında kırılgan durumda olduğu gösterildi. Tarım-orman-balıkçılık, sıcak gün sayısındaki artış, varlıklar için yıllık risk, refah için risk, zarurî göç, iklim değişikliğine maruz nüfus olarak belirlenen risk ögelerinde, varlık riski dışındaki tüm kalemlerde Türkiye yüksek riskli olarak görüldü.
Rapor genel olarak, “Dayanıklı (sürdürülebilir) ve net sıfır emisyonlu kalkınma yolu (RNZP) olarak isimlendirilen bir dizi tespit ve siyaset teklifleri ve öncelikleri bahis ediniyor. Türkiye’nin mevcut durumdaki kırılganlıkları ortasında en kıymetli ögelerden birinin doğalgazda yüzde 99, petrolde yüzde 93’e kadar çıkan ithalat bağımlılığı olduğu belirtilerek, yenilenebilir güç, güç verimliliği alanında yapılacak yatırımların ithalat bağımlılığını ve dış fiyata bağlı kırılganlıkları önleyeceğine işaret edildi. Bu kapsamda Türkiye’nin bütün alanlarda yapacağı RNZP istikametli yatırımlar sonucunda 15 milyar doları 2022–30 ortasında olmak üzere 2022-2040 ortasında toplam 146 milyar dolar yarar sağlayabileceği vurgulandı.
Atılması gereken adımların çerçevesi çizildi
Raporda Türkiye’nin net karbon sıfır yolunda atması gereken adımların genel çerçevesi, dayanıklılığı ve ahengi güçlendirmek için, tüm iktisat genelinde uygulanacak bir stratejiyi destekleyecek sosyoekonomik ortam oluşturulması halinde tanımlandı. Bunun için bilgi, teknoloji, finansman, özel kesimin ahenginin desteklenmesi, kritik kamu varlık ve hizmetleri ile tarımın güçlendirilmesi, arazi kullanımı, su kaynakları idaresi finansal dayanıklılık (sigorta, toplumsal müdafaa, afet riskine karşı müdafaa, bunların mali siyasetlerle bütünleştirilmesi) çerçeve olarak çizildi. Raporda, Türkiye için hareket alanları 6 başlık altında özetlendi. Bunlar, güç, finansman, güç verimliliği, orman idaresi, kentsel yapı ve toplumsal alan siyaseti olarak sıralandı. Siyaset öncelikleri olarak ise; güç, istihdam, sanayi, ulaştırma ve orman olarak sıralandı.
Rapora nazaran, Türkiye’nin kömüre dayalı santral yatırımlarını durdurması gerekiyor. Bir kömür santralinin verimli ömrü 30 yıl olduğu için, 2040’ta güçte net karbon sıfır gayesine ulaşabilmek için aslında kömürden vazgeçilmek zorunda kalınacak. Yenilenebilir gücün ana güç kaynağı haline gelmesi gerekiyor. Rüzgar ve güneş kaynaklı gücün 2040’ta toplam tüketimin yüzde 60’ı olması gerektiği hesaplandı.
Türkiye’nin 2030’a kadar güneş ve rüzgar gücü yatırımlarını sürdürmesi, en az 10 GW depolama kapasitesine ulaşması, ulaştırmada elektrikli araç ve otobüslerin yüzde 12’den yüzde 19’a çıkarılması gerektiği vurgulandı. Konutlarda dönüşüm ve konut güç verimliliğinin A sınıfına yükseltilmesinin büyük bir mali imkan doğuracağı anlatıldı.
Türkiye’nin politik öncelikleri
Enerjide dönüşüm: Yenilenebilir güce geçilmeli ve kömür santralleri durdurulmalı.
Destekleyici makroekonomik finansal ortam: Karbon salımını artırıcı bölümlere kredinin durdurulması. Güç verimliliği: En ucuz ve katkı potansiyeli en yüksek alan bu olmasına karşın gözden kaçırılmaktadır.
Sürdürülebilir orman idaresi: Karbon ölçüsünü azaltan en kıymetli öge durumundadır. Orman varlığı artırılmalıdır.
Kentsel yapı: Büyümenin sürdürülebilir olması için kentlerin tekrar yapılandırılması, karbon salımını azaltıcı halde tahliller üretilmelidir.
Sosyal alan: Dönüşüm sürecinde kayba uğrayacak her kısma ahenk sağlayıcı programlar yapılmalıdır. Adil bir geçiş için kimsenin geride bırakılmaması gerekir.