Yüksek tansiyon yahut tıptaki ismiyle hipertansiyon, atar damarların içindeki kanın damar duvarına uygulamış olduğu olağandışı yüksek basınç durumudur. Bilhassa birinci derece yakınlarında yüksek tansiyon bulunan çok kilolu, fizikî olarak hareketsiz ömür üslubuna sahip, fazla tuz tüketen, çok alkol alan, gerilimli hayat formu olan şahıslar ile şeker ya da böbrek hastalarında hipertansiyon görülme riskinin arttığını söyleyen Kardiyoloji Anabilim Kolu Lideri Prof. Dr. Hamza His, “Hipertansiyon tüm dünyadaki önlenebilir mevt nedenleri ortasında birinci sırada geliyor. Hipertansiyon felç, görme kaybı, kalp krizi, kalp yetmezliği, böbrek yetmezliği ve tüm öteki atardamarlarda damar sertliğine yol açabilir. T.C Sıhhat Bakanlığı tarafından yürütülen çalışması, Türkiye’de her dört vefattan birinin nedeninin hipertansiyon olduğunu ortaya koymuştur” dedi.
FELÇ, KALP YETERSİZLİĞİ VE KALP DAMARLARINDA SERTLİĞE NEDEN OLUYOR
Yapılan çalışmaların, yüksek tansiyonun felç gelişimini yedi kat, kalp yetersizliğinin gelişimini altı kat, kalp damarlarındaki damar sertliğinin gelişimini ise dört kat artırdığını gösterdiğini söyleyen Prof. Dr. Hamza His, yüksek tansiyonun tüm hastalıklar için değiştirilebilir risk faktörlerinin başında geldiğini belirtti. Prof. Dr. His, “Yüksek tansiyonlu hastalarda kan basıncını 1 – 2 mmHg düşürmek bile kalp damar hastalıklarından ölümlerde kıymetli azalma sağlamaktadır. Bir örnek vermek gerekirse, 5 yıllık tedavi ile küçük tansiyonun 5 – 6 mmHg’lık düşürülmesi felçleri yüzde 42, kalp damarlarındaki tıkanıklıklara bağlı olay gelişme ihtimalini de yüzde 16 oranında azaltmıştır” biçiminde konuştu.
TOPLUMUN YAKLAŞIK YÜZDE 32’Sİ HİPERTANSİYON HASTASI
Dünyadaki erişkin nüfusun yüzde 26’sının hipertansiyonu olduğunu söyleyen Prof. Dr. Hamza His, bu oranın 2025 yılında yüzde 29’lara kadar ulaşacağına dair öngörü bulunduğunu söz etti.
Türkiye’de gerçekleştirilen çalışmalar, toplumun yaklaşık yüzde 32’sinde hipertansiyon hastalığı olduğunu gösteriyor. Bu oran bayanlarda yüzde 36 erkeklerde ise yüzde 27.5 dolaylarında. Hipertansiyon sıklığında yaşla birlikte artış eğilimi de görülüyor. Prof. Dr. Hamza His hususla ilgili: “35 – 64 yaş ortasındaki bireylerde hipertansiyon görülme oranı yüzde 42, cinsiyet dağılımında ise erkeklerde yüzde 35 bayanlarda ise yüzde 50 oranında görülmektedir. 65 yaş üstü şahıslarda ise hipertansiyon yüzde 75 oranında görülürken, cinsiyet dağılımına nazaran ise bu oranlar, 65 yaş üstü erkeklerde yüzde 67.2, bayanlarda ise yüzde 81.7’dir” sözlerini kullandı.
HİPERTANSİYON TANISI
Hipertansiyon tanısı ile ilgili de bilgilendirmelerde bulunan His, “Büyük tansiyonun 140 mmHg (14 cmHg) ve/veya küçük tansiyonun 90 mmHg (9 cmHg)’nın üzerinde olması hipertansiyon olarak tanımlanıyor. Tansiyon ölçümü yapılırken yarım saat öncesinde sigara, çay yahut kahve içilmemesi, ölçümün sessiz sakin bir odada beş-on dakika kadar dinlenildikten sonra yapılması, uygun genişlik ve uzunluktaki bir tansiyon aleti ile (standart şartlarda kol etrafının en az yüzde 80’ini saracak formda, 35 cm uzunluğunda ve 12-13 cm genişliğinde) ölçüm yapılması, kolun külliyen çıplak olması, tansiyon aletinin kalp düzeyinde tutulması, iki ölçüm ortasında 1-2 dakika kadar mühlet bırakılması, birinci ölçümlerde her iki koldan alınması (hangisi daha yüksekse o ölçüm kabul edilir) ve yaşlı ile şeker hastalarında oturarak ve ayakta tansiyonun ölçülmesi gerekiyor. Ayrıyeten yanlışsız teşhis için en az iki kere ölçüm yapılması değer taşıyor.”
BELİRTİLERİ
Yüksek tansiyonlu hastaların yaklaşık yüzde 90-95’inde bir neden bulunamıyor. Hastaların lakin yüzde 5-10’unda böbrek rahatsızlığı, hormon hastalıkları, aort damarının doğuştan darlığı, ilaçlar ve uykuda teneffüs durması üzere birtakım hastalıklara bağlı olarak yüksek tansiyon gelişebiliyor. Prof. Dr. Hamza His, “Bu tip yüksek tansiyon, klasik ilaç tedavisine daha az cevap verdiğinden, temel olan altta yatan hastalığın teşhis ve tedavisidir. Altta yatan hastalık tedavi edildiğinde yüksek tansiyon gerileyebilmekte yahut yüksek tansiyonun denetim altına alınması kolaylaşabilmektedir. Komplikasyonsuz yüksek tansiyon birçok defa belirti vermez. Belirti vermeden sinsi ilerlediği ve bazen lakin komplikasyona yol açtığında teşhis konabildiğinden, yüksek tansiyona “sessiz katil” de denilmektedir. Yüksek tansiyonun belirtilerini; bilhassa sabahları ense ve başın art kısmında hissedilen baş ağrısı, kulak çınlaması, baş dönmesi, sersemlik hissi, burun kanaması, konsantrasyon kaybı biçiminde özetleyebiliriz” dedi.
TEDAVİ FORMÜLLERİ
Yüksek tansiyon tedavisi, hayat usulü değişiklikleri ve ilaç tedavisi biçiminde iki ana kümeye ayrılıyor. Hipertansiyondan korunmak için ömür üslubunun değiştirilmesi gerekiyor. Sigara içmemek, ülkü kiloyu korumak, fizikî antrenman, çok alkol ve tuz tüketiminden kaçınmak, meyve ve zerzevattan varlıklı, kırmızı et ve doymuş yağlardan yoksul yiyecekler tüketmek ehemmiyet taşıyor.
Prof. Dr. Hamza His hayat şekli değişiklikleri ile ilgili şöyle devam etti; “Burada vurgulanması gereken en değerli faktörlerden biri olan çok tuz tüketimi, kan basıncını artıran kıymetli bir faktördür ve her on erişkinin üçünde hipertansiyon nedenidir. Türk Hipertansiyon ve Böbrek Hastalıkları Derneği tarafından 2008 yılında yapılan bir çalışmada, Türkiye’de günlük tuz tüketiminin öbür ülkelere oranla daha fazla olduğu saptanmıştır. Önerilen ortalama günlük tuz ölçüsü yaklaşık 6 gram iken, Türkiye’deki günlük tuz alımı ortalaması kişi başı 18 gramdır. Bir örnek vermek gerekirse tuz alımı yarıya indirilirse, tüm dünyada bir yıl içinde inme ve kalp krizinden yaklaşık 2.5 milyon insanın hayatı kurtarılabilecektir.”