DİYARBAKIR- Birtakım geceler patlayan silahların sesleriyle uyanırdık. Babam, bizi sakinleştirmek için “Müsademe çıktı” kaygısı.
Müsademe sonda nöbet tutan askerlerle kaçakçılar ortasında çıkardı.
Müsademe hudutta gerçekleşiyordu ve hudut, birkaç yüz metre ötemizdeydi. Yakından duyulan silah seslerine karşın uykuya yenik düştüğümüz de olurdu fakat ekseriyetle yataktan çıkmaya korkarak, yorganın altına saklanarak silah seslerinin kesilmesini beklerdik. Müsademe, hiç bitmeyecek üzere çok uzun sürerdi bazen.
Hayal meyal hatırlıyorum. Bir kış gecesi, askerlerden kaçan kaçakçılardan biri bizim bahçeye sığınmıştı. Sonra nasıl kurtuldu, artık hatırlamıyorum. Bir yaz gecesi ise müsademe çok uzun sürmüştü. Sabah Suriye sonunu geçen beş kaçakçının vurulduğunu öğrenecektik. Kaçakçıların cesetleri, resmi süreçler yapılıncaya kadar, uzun mühlet vuruldukları yerde kalmıştı. Sırtlarında taşıdıkları çuvallar oraya buraya savrulmuştu.
Vurulan kaçakçılardan biri komşumuzdu.
Müsademe sözü ne vakit karşıma çıksa, sonda vurulan kaçakçıların aklıma düşmesi bu hatırayla ilgili olmalı.
SURİYE’DEN GETİRİLEN KAÇAK ÇAY
Öte yandan kaçakçılar, Ahmed Arif’in “Pasaporta ısınmamış içimiz” dizesinin cisimleşmiş haliydi. Birer kahraman üzere kelam edilirdi onlardan. Meğer fakirdiler ve onları tel örgülere, mayın tarlasına, nöbetteki askere gerçek sürükleyen de buydu.
Pekala, kaçakçılar sırtlarına vurdukları o büyük çuvallarda ne taşıyordu? Türkiye’den ‘öbür tarafa’ en çok tütün götürülüyordu. Suriye’den bu yana ise elbiselik kumaş ile Çaya Sûrî (Suriye Çayı), öteki ismiyle Çaya Kaçax (Kaçak Çay) getiriliyordu. Kaçak çay, gece müsademe çıkmış olsa da gün uzunluğu içtiğimiz çaydı. Kaçakçıların canları kıymetine hududun öte yanından getirdiği çay.
Kaçak çay Suriye’den geliyordu fakat Suriye’de çay üretilmediğini çok sonradan öğrenecektim.
SRİ LANKA ÇAYININ KÜRTÇE İSMİ
Hududu sırtlarında taşıdıkları çuvallarla geçen kaçakçıların vakti geride kaldı. Hudut boyunca ‘Berlin Duvarı’ örüldü ve termal kameralarla 7/24 gözetleniyor.
Hem esasen kaçak çay dediğimiz, Çiya, Pelda, Kurdi, Ruda üzere isimlerle Diyarbakır’daki Toptancılar Sitesi’nden bütün bölgeye serbestçe dağıtılıyor artık.
Sri Lanka’da üretilen çay, gemilerle Mersin’e ya da Rize’ye getiriliyor. Diyarbakır’daki toptancı, bu kentlerdeki ortacılar sayesinde istediği kadar çayı Diyarbakır’a kamyonlarla getirtiyor. Çuvallar içinde getirilen çay, atölyelerde paketleniyor. Buradan Toptancılar Sitesi’ne, oradan da Diyarbakır ve öteki vilayetlere dağıtılıyor.
Toptancılar Sitesi’nde karşılaştığım bir çay dağıtımcısı, “Sizin oraları biliyorum” deyince, “Kaçakçı mıydın?” diye sordum. Adam hiç gizlemeden “Evet” dedi. Bize yakın köylerden birkaç kaçakçı ismi saydı. Hiçbirini tanımıyordum.
“Ben yıllardır çay işi yapıyorum” derken yanlışsız söylüyordu adam. Evvelce kaçak yollarla yaptığı işi artık yasal yollardan yapıyordu. İş yerinin duvarına asılı sertifikalar da bunu gösteriyordu.
‘KAÇAK ÇAY HİÇ BİTER ABÊ?’
Fakat çayın kaçak yollarla bölgeye gelmesi tamamen bitti demek mümkün değil. Irak’tan ya da İran’dan hâlâ kaçak çay geliyor bölgeye.
Çarşiya Şewitî’de Kılıç Ticaret isimli dükkanı işleten Murat Kılıç söylüyor bunu. Dükkanda kemer üzere ilgisiz şeyler de var ancak temel olarak çay satıyor. Raflarda birden fazla Kürtçe isimli çay paketleri sıra sıra dizilmiş alıcısını bekliyor.
Diyarbakır’daki toptancılardan da alıyor çayı, Irak ve İran’dan kaçak gelen çayı da. “Kaçak hiç biter abê?” diye soruyor ve karşılığını da kendisi veriyor: “İnsanların işi yok gücü yok. Beşerler yoksuldur. Kaçak işi yapmasa konuta nasıl ekmek götürecek?”
Çarşıdaki durumu da özetliyor: “Sur’daki olaylardan evvel bin lira kazanmışsam, az kazandım diye ağlıyordum. Artık konuta ekmek götürüyorsak şükür diyoruz. Bu kadar makûs işler. Bir de korona virüsü yüzünden dükkan bir kapalı bir açık. Açık olduğu vakit da giden gelen olmuyor. En berbatı de artık turist yok.”
Murat Kılıç önerdiği için bir paket “Halep” çayı alıp ayrılıyorum dükkandan. Bir de elbette hoşluğu efsane üzere anlatılan Halep’in ve hafızamdan silinmeyen kaçakçıların hatırına…
