İstanbul Okan Üniversitesi Hastanesi Klinik Psikoloji Uzmanı Psk. Müge Leblebicioğlu Arslan, imtihan sürecine ait ebeveynlere tavsiyelerde bulundu.
“Gencin imtihan sürecine hazır olmuşluğunun sağlanması için tam manasıyla öğrenme gerçekleştirebiliyor olması gerekir” tabirlerini kullanan Arslan, “Burada ‘’tam manasıyla öğrenme’’ kavramını kullanmamın sebebi öğrenme sürecinin ’özel ders almak, ödevleri yapmak, test çözmek, dersleri tekrar etmek’’ üzere yalnızca niyet ve davranışları kapsayan bir süreç olmamasıdır” dedi.
Arslan’ın açıklamasından öne çıkan satır başları:
Gelişimsel büyüme devrinde olan gencin bu süreçte duygusal gereksinimlerinin da giderilmesi öğrenme süreci üzerinde belirleyici bir rol oynamaktadır. Düşünüleninin tersine imtihan periyoduna hazırlanan gencin, günde kaç saat çalıştığı ya da ne kadar test çözdüğünden çok akademik muvaffakiyetini etkileyen en değerli faktör aile ve genç ortasında kurulan olumlu, hoşgörülü ve hassas bir etkileşim ortamıdır.
Bu devirde ebeveynler tarafından bağlantıda yapılan en büyük yanlışlardan biri gencin hislerinden çok, notlarının konuşulmasıdır Ebeveynler bu periyotta gençle kurdukları irtibatta çoğunlukla derslerine çalışıp çalışmadıkları, imtihanlardan kaç puan aldıkları, dışarı çıkmak yerine ders çalışmaları ya da telefonuyla oynamamaları üzere gençlerin neyi yapmaları ya da yapmamaları gerektiğine odaklanabilmektedirler. Bu durum gencin davranış kısmını irtibatta ön planda tutarken; ne hissettiği, geleceğe yönelik kanıları, telaşları ve dehşetleri ya da bunalmışlığına dair his sözünü kapsayan bağlantıları ise geri planda tutabilmektedir.
Anlaşılmadığını hisseden genç, hem içinde bulunduğu gelişimsel sürecin hem de imtihan sürecinin gerilimiyle kendisini öfke patlamalarıyla, kurallara karşı gelmeyle ve ahenk sorunuyla, çalışmamayla ya da çabalamamayla söz etmeye başlayabilir. Bununla birlikte gençte yemek yememe, uyuyamama, ağlama krizleri, kalp çarpıntısı ya da nefes darlığı üzere ruhsal belirtler de bu sürece eşlik edebilir. Bu durum gencin öğrenme sürecinin düşmesine, gerilim ve dert üzere olumsuz his tecrübelerinin de artmasına neden olabilmektedir.
Bu devirde gencin fark edilmek, desteklenmek, kabul görmek, bedelli hissetmek, inançta hissetmek, hürmet görmek keyif alanlarına yer açmak üzere duygusal muhtaçlıklarının fark edilmesi hem imtihan sürecine hazır oluşluğu hemde gencin psiko-sosyal gelişimi açısından hayli değerlidir.
Ailenin ergenlik devri ile ilgili olarak yanlışsız ve kâfi bilgilere sahip olması ergeni anlaşılır ve inançta hissettirir. Bu devirde pek çok mevzuda aile ile çatışmalar başlar. Bu çatışmalar olumsuz olarak yorumlansa da bireyin bağımsızlığını kazanmasına katkıda bulunur. Lakin ailenin bu çatışmaları nasıl yönettiği ergenlik sürecinde değerli bir rol oynamaktadır.
Yönlendirici değil destekleyici ebeveyn rolünü üstlenmek epeyce kıymetlidir. İmtihana hazırlık, bilhassa ilgilerinin arttığı süratli bir büyüme ve gelişmenin gerçekleştiği gençlik periyodunda birey için değerli bir sorun haline gelebilmektedir. Münasebetiyle genç ders dışı farklı ilgilere yönelebilir ya da derslere dikkatini yoğunlaştırmada zahmet yaşayabilir.
İmtihan periyoduna hazırlanan gencin bu gelişimsel devrinde öz hürmet seviyelerinde de degişimler meydana gelebilir. Kendilerine duydukları hürmet gerçeği yansıtmayacak biçimde düşük yahut yüksek olabilir. Bu durum genci imtihan sürecine dair gerçekçi olmayan fikirlere itebilir. Bununla birlikte gencin bir yandan özerlik gayreti artar ve kendi hayatıyla ilgili bağımsız kararlar vermeye çalışır. Bağımsızlık isteğinin artmasının yanında birebir vakitte ergenler ailelerine duydukları muhtaçlığı sürdürürler. Bu ikilem sürerken ebeveynlerin ergenin kendi hayatıyla ilgili uygun kararlar verebileceği bahislerde kontrolü bırakması lakin bilgilerinin kısıtlı olduğu alanlarda da ona rehberlik etmesi ehemmiyet taşır. Böylelikle gencin yavaş yavaş olgun kararlar verebilme yetisi gelişir.
Bilhassa imtihan sürecinin yaklaşmasıyla ebeveynlerin dikkat etmesi gereken 10 değerli nokta;
• Gencin imtihana gereğince hazırlanabilmesi için gerekli şartları oluşturması açısından destekleyin. Örneğin, istikrarlı beslenme ve uyku, sessiz bir çalışma ortamı, kâfi kitap ve özel öğretmen üzere rahat bir formda çalışabileceği ortamı hazırlamasına imkan sağlayın.
• Meslek seçiminde yönlendirici ve tercih eden ebeveyn rolü yerine, bilgilendirici ve destekleyen ebeveyn rolünde olun. Seçimlerde ölçü ebeveyn değil gencin kendisi olmalıdır.
• Mükemmeliyetçi beklentilerden uzak, muvaffakiyet ve başarısızlıktan fazla gencin uğraşına vurgu yapın.
• Mevcut maksada ek olarak birlikte esnek ve alternatif gayeler belirleyin.
• ‘’Kazanırsan alırım.’’ ‘’Sınavı geçersen gidebilirsin.’’ üzere muvaffakiyet endeksli lisandan uzak durun!
• Çocuğunuz imtihandan çıktığında ona ‘’Sınavın nasıldı?’’ yerine ‘’Nasılsın?’’ biçiminde sorular sorarak onun hislerine odaklanın.
• Ergenlik periyodu özellikleri her ne kadar misal özellikler göstersede her ergenin hikayesi biriciktir.
Münasebetiyle ötekiler ile kıyaslamak yerine ergeni biriciklik üzerinden yani kendi mevcut potansiyeli üzerinden değerlendirin.
• Gerilim ve dert üzere olumsuz duyular bu süreçte gence eşlik etmesi olağandır. Değerli olan gerilimi ortadan büsbütün kaldırmak değil, fonksiyonelliğini bozmayacak yoğunlukta yaşamasıdır. Tüm bu tavır ve davranışlar gencin hem gelişimsel sürecin oluşturduğu gerilimi hem de imtihan periyodunun oluşturduğu gerilimi azaltmasına yardımcı olur.
• Genç bireyin his, fikir ve davranışlarını gözlemleyin.
• Çocuğunuzun baş etmekte zorlandığı ağır bir his durum içerisinde olduğunu fark ediyorsanız ya da kendisi lisana getiriyorsa, hissin yoğunluğu giderek artıyorsa ve bu durum gencin fonksiyonelliğini olumsuz tarafta etkilemeye başladıysa, uzman bir psikoterapiste baş vurarak dayanak alın.