Şebnem İşigüzel*
İlah konuğu diyerek girdiği meskende bir kese altın karşılığında neredeyse bir kuzu yediği vakiydi. Hane halkı şaşırmış, karşısına geçip seyredalmıştı. Kim olduğunu bilmezlerse onu niçin zehirleyeceklerdi ki? Süpürge üzere kapı gerisinde duran bayanlara acırdı. Sedirlere döşek üzere yayılan, karılarını döven, fırsat bulursa ümüğünü sıkan erkeklere kızardı. Kız-makla kalmaz sonrasında bu kocaları meskenlerinden aldırtıp sopalatırdı. Oh olsun. Kullarının hayallerini dinlerdi. İçinden, “Kulum olduklarını bilmiyorlar ne garip?” sıkıntısı.
Şiir yazan bir bayanla tanıştı. Bayan ona keçisini konuşturduğu hikâyeler yazdığını anlattı. Güvenebilse okuyacaktı.
“Gider kadıya şikâyet eylersin, Allah’ın yarattığını hatun halinle sen nasıl konuşturursun haşa der cezalandırır sonra beni,” dedi bayan buna. “Duymamış, bilmemiş ol, tövbe,” dedi sonra. “Hadi çık git şimdi yallah!” İlkinde kovmaktan beter etti kim olduğunu bilmediği Esma Sultan’ı.
Esma sonrasında çok uğradı bu meskene. Konut dediğimiz harabe, boşlukta sallanan kandil üzereydi mübarek. Esma bayana mangalını yakıp ısınabilmesi için para verdi. Para, mangalın üzerinde pişirilecek kahveye, aşa çor- baya kâfi ölçüdeydi. Daha fazlası şüphe uyandırırdı.
Şair Bayan, “Bunu niçin yaparsın ey bayan?” diye sordu. “Huzur bulmak için,” dedi bizimkisi.
“Ben de senin üzere kimsesizim,” diye geçiştirdi sonra. Öyle dedi fakat bir defasında vakanüvisanıyla başkasında müneccim- başısıyla en sonunda İstanbullu Amazonlar’la birlikte geldi.
Kediyi unutmuş değiliz ki artık bir ismi var. O bile takıldı peşine geldi onunla günün birinde Şair Kadın’ın konutuna. “Zemheli gel pisi pisi.” Esma ne buluyordu o harabede? Kendisine karşıdan bakma fırsatı. Sahiden karşıdan bakıyordu kendisine çünkü peri sarayı tam karşısındaydı. Kış akşamları gitmeyi severdi mesken demeye şahit isteyen harabeye. Çünkü o vakit sarı yumuşacık bir ışığın içinde oturuyormuş hissiyle dolu olurdu. Şair Bayan ona yazdıklarını okurdu. Çünkü bunları keçisinden öteki okuyacağı kimsesi yoktu. “Kendi başıma konuşuyormuş üzere hissediyorum kendimi,” demişti. “Kahvem var, çorbam var, bunları içmek için bile olsa gelirler kesinlikle diye komşuları çağırdım meskenime. Çorbayı, kahveyi içtiler, ekmeğimi yediler lakin beni dinlemezlikten geldiler. Herkes birbiriyle arkadaş fakat ben çok yalnızım, çok.”
İstanbullu Amazonlar 1809, Şebnem İşigüzel, 129 syf., İrtibat Yayınları, 2021. İstanbullu Amazonlar’ı beraberinde getirmesi karlı bir kış gününe denk gelmişti. Öyle karlı bir kış günüydü ki komşu meskenlerin çatıları birer birer çöküyordu. Bu meskenin başına gelecek olan da bu idi ve tıpkı eli ayağı tutmaz bir ihtiyar üzere titriyordu. Dört bayan çatıya çıktılar da biriken karın tartısından kurtardılar meskeni. Hatta Beyhan Sultan kayıp düşecekti çatıdan. Güç tuttular, yakaladılar kollarından. Bir çığlık koptu. Avaz kıyamet coşkunu tozuğmakluk oldu. Bayan buna isti-naden hatırladı. İşte o vakit çoğunlukla sessiz sokağından, çatısından görünen İstanbul’u yabancısıymışlarcasına parça parça takdim etti bunlara ve onlardan da söz etti onlar olduklarını bilmeden. “Üç avrad sultan var ya. Sadrazamın haremini sürüyen yeniçerilerin yolunu…” İşte şurada kestilerdi. “Aynı böyle bir çığlık avaz kopmuş idü.” Kendileri bile unutmuştu. Hatice Sultan tekrar başlayan kar fırtınasının içinden, beş yıl önce birkaç yeniçeriyi tepeleyen kendisi değilmiş üzere ufka baktı. Üşüdüler. Orada öyle üşümelerini, sonrasında sık sık hatırladılar. Çatı çökmedi. Bunlar çatı çöküp düşmeden gerisin geriye konuta girdiler.
Beyhan Sultan mutfak çalışanının giysisini giymişti. Kendini koklayıp duruyor, yanık yağ kokusuyla başedebilmek uğruna karanfil çiğniyor, mor damarları seçilen bileklerine (ananın damar hastalığı bunlara geçmişti) sandal ağacı yağı sürüyordu. Şair Kadın’a bir seferinde çay getirmiş o da, “Uzaktan gelen gemilerden inenlerle mi düşüp kalktığını,” sormuştu. Beyhan Sultan yerinden fırlamış tokatı basacaktı ki bir diğeri üzere davranması gerektiğini hatırladı. Zati bayan kendisinin öyle yaptığını söyleyerek onu çoktan yatıştırmıştı. Orospu değildi. Zati bunun ismi ve tarifi değişmeliydi. Bunun üzerine incelikli bir sohbet yapılmıştı. “Zevkine,” diyordu. “Hatta en âlâ becerenine ben bir armağan vermek isterim lakin sözlerimden ve şiirimden öbür bir şeyim yok.”
Hazzın şiirini yazmaya çalışıyordu. Ayıp olur diye değil, günah bulunur diye korkuyordu. Günaha girmekten değil, günaha girdiğine hükmedilip ellerinin ağaç budağı üzere kesilmesinden korkuyordu. Öyle bir bayan vardı, biliyorlar mıydı? Kalemi ağzına sıkıştırıp öyle muharrir olmuş, tekrar yazmış, daima yazmış. Ağzıyla yazdığından çeneciği mürekkebe bulanırmış. Mürekkep lekesi çıkmak bilmezmiş. Gel vakit, git vakit bayan bir top latifeli olan Frenk elçisi üzere görünür olmuş.
“O bayan ne yazarmış ki?” Merak edip soran Hatice Sultan şu yanıtı almış: “Yazdığı için elleri kesilen bayan, İstanbullu Amazonlar’ın vukuatını yazdıydı. Bizim lisanımızı gâvurun alfabesiyle yazan ve gâvurun oğlunu sünnetsiz demeyüp koynuna alan Hatice Sultan’ın yazdıklarının şeklini şemalini merak eder idü.”
Şüphe ettiler, şaşırdılar, sustular.
“İstanbullu Amazonlar biz ola, tam karşunda dura,” demek lisanlarının ucuna kadar geldi fakat biraz önce çatıdan kaydurup attıkları kar yığınları üzere laflarını silkip attılar yani bir şey demediler, sustular. Saray sır tutmayı öğretirdi. Boşboğazlık eden halktı. Vakitle daha öteki şeyler de anlattı bayan.
Sarayda çalışanlardan duymuştu. Sarayın altında bir saray daha vardı. İşte Esma bununla ziyadesiyle ilgilendi. Duymuştu lakin bilmiyordu. Vakanüvisanı onu doğruladı. Müneccimbaşısı da. Hatta içlerinden birisi lakin hangisi, “Bunlar sarayın bağırsakları üzeredir,” demişti. “Dolaşırsınız ve duyarsınız üstte konuşulanları. Vezirin halvet olduğu odacıktan sadrazamın kuburunun tabanına kadar gidersiniz.”
Esma’nın o kış oyalandığı bir şey varsa o da buydu: Sarayın altındaki dehlizi aramak, bulmak.
Buldu ve girdi oraya. Taş duvar açıl susam açıldaki üzereydi ve koca duvarı yerinden oynatan şey Bizans’tan kalma mühendislikti. Güvendiği birisini dikti taş duvarın önüne. Kim olduğunu öğrenemedim ve hayal edemiyorum nedense. İçeriden açılamaz, giren çıkamazdı bir defa. Güvenmek gerekirdi kapısındakine. Duydu sarayın karın gurultusunu. Nerede, ne konuşulduğunu.
Bu şiir üzere satırlar Şair Kadın’ın aslında. Ben biraz süsledim.
Bayan korkmaya başladı nedensizce. Daha doğrusu vardı bir nedeni şöyle: Şiirlerini yazdıran hisleri, hissikablelvuku ile sezmişti bu işte bir iş olduğunu. Esma’nın görünenden farklı bir yüzünün olduğunu. Günün birinde açmadı kapısını. Kedi Zemheli’nin peşinden buldu izini, anladı onun payitahta ilişkin olduğunu. Yazdıran şey bildirir ve görünmeyeni gösterir aslında. Sonrasında meskenine gelen İlah konuğunu sarayın altındaki dehlizlerde dolanırken hayal ettiğinden oturdu yazdı o satırları.
İstanbul sokakları hikâyelerle doluydu. Esma’ya nasıl bir sultan olması gerektiğini İstanbul sokakları öğretmişti. Sarayın altındaki dehlizlerde duyduğu karın gurultusundan farksız dedikodularsa tahtta nasıl kalacağının yolunu göstermişti.
*Şebnem İşigüzel ve İrtibat Yayınları’nın özel müsaadesiyle yayınlanmıştır.
