Dijital sanat yapıtı ve tweetler üzere dijital varlıklar NFT’ye dönüştürülerek milyonlarca dolara satılmaya başlandı. Hatta Tesla’nın kurucusu Elon Musk bir müzik satışa sundu, Jack Dorsey’in birinci tweeti 2.5 milyon dolara bir Türk tarafından satın alındı, sanal ortamdaki bir konut 515 bin dolara satıldı. Bu üzere olaylar sonrası herkesin aklında NFT nedir, bir eser nasıl NFT’ye çevrilir ve nasıl bu kadar yüksek paralar ödeniyor üzere sorular belirmeye başladı. NFT hakkında en merak edilen soruları sizler için yanıtlıyoruz.
NFT Nedir?
NFT, yani Non-Fungible Token, içerisinde fotoğraf, ses belgesi, görüntü yahut fizikî bir varlığın dijital karşılığının delilini bulunduran eşsiz dijital varlık olarak tanımlanabilir. Temelleri 2017’de Ethereum’da atılan NFT’ler 2021’de kripto para dünyasının en tanınan hususlarından biri haline geldi. Bugün NFT’ler yaygın olarak dijital sanat yapıtları için kullanılırken, interaktif oyun öğeleri ve spor koleksiyon kartları üzere farklı kullanım alanı da bulunuyor.
NFT’nin öbür kripto paralardan farkı nedir?
Non-Fungible Token, bölünemeyen ve aynısından bir daha üretilmesi mümkün olmayan token manasına gelir. Fungible olan Bitcoin ve Ether üzere kripto paraların bilakis, NFT’ler eşsiz dijital varlıklardır. Bir örnekle açıklamak gerekirse bugün bir Bitcoin’i yahut Ether’i modüllere bölerek alıp satın alabilir ve birebir kripto parayı kendi ünitesinde takas edebilirsiniz. Lakin özel bir dijital varlık olan NFT’nin bir gibisi olmadığı için diğer bir token ile takas edilemez. İçsel bedeli ise üreticisi yahut yatırımcısı tarafından belirlenir.
NFT’ler nasıl üretilir?
NFT’ler Ethereum geliştiricileri tarafından hazırlanmış ERC-721 token standardına nazaran üretilirler. Kullanıcıların blockchain’in teknik dünyasında boğulmaması için sürecin basitçe gerçekleştirilmesini mümkün kılan platformlar bulunuyor. NFT üretebilmek için gereksiniminiz olan tek şey dijital kripto para cüzdanıdır. NFT olarak üretmek istediğiniz belgeyi bu platformlar aracılığıyla IPFS sistemine yükledikten sonra NFT’nin değiştirilemeyecek parametrelerini belirlemeniz gerekir. NFT’den kaç tane üretileceği, fiyatı, bir sonraki satışında size ne kadar hisse ödenmesi gerekeceği üzere özellikleri belirlendikten sonra blockchain ağının süreç fiyatı ödenerek NFT’ler üretilmiş olur. Sürecin tamamlanmasıyla bir arada NFT’ler cüzdanınıza aktarılarak üretimin gerçekleştirildiği tüm blockchain’de kayıt altına alınır.
Nasıl NFT sahibi olurum?
NFT’lerin sergilendiği ve satın alındığı platformlar da bulunuyor. Bu platformlarda beğendiğiniz NFT’lere üreticisinin belirlediği formda, açık artırma yahut direkt satın alma seçenekleriyle, sahip olabilirsiniz. Satın alma süreci tamamlandığında NFT, üreticinin cüzdanından sizin cüzdanınıza transfer olacaktır. İsterseniz satın aldığınız NFT’leri pazar yeri uygulamaları üzerinden tekrar satışa çıkarabilirsiniz.
NFT bir yatırım aracı mıdır?
NFT’ler dizaynları gereği öbür kripto para ünitelerinden farklıdırlar ve bedellerini buyruk tahtasından çok yapıtı üreten kişi yahut yatırımcısı belirler. Yatırım konusunu dijital sanat yapıtı üzerinden yorumlayacak olursak fizikî sanat yapıtına yatırım yapmaktan çok da farkı yok. Benzeri halde koleksiyon modülü olarak satın aldığınız bir varlığın bedelini, o varlığın ne kadar ender olduğu, yaşı ve kozmetiği üzere parametreler belirler.
NFT’lerin nasıl bir tesiri olacak?
NFT’lerin bugünkü kullanım alanlarını dikkate alırsak birinci olarak fikri mülkiyet sorunlarını çözdüğünü söyleyebiliriz. Dijital ortamda bir yapıtı kopyalamak çok kolay iken NFT, eser haklarının kime ilişkin olduğunu ortaya koyarak bu sorunu çözüyor. Programlanabilir bir dijital varlık oldukları için sanatkarların bir sonraki satıştan alacakları hisseler da NFT’nin içine kodlanabiliyor. Böylelikle satışın gerçekleşmesi durumunda, ilgili ölçü sanatkarın cüzdanına otomatik bir biçimde aktarılıyor. Yapıtların dijital olması dünyanın her yerinden, her tipte kullanıcının satın almasına imkan sağlıyor. Müşteri kitlesi dijitalleşme sayesinde genişledikçe yapıta ulaşabilen ve yatırım yapmak isteyen kişi sayısı artıyor ve talep artıyor, talep arttıkça fiyat yükseliyor. Talep arttıkça arz da artıyor. Hem daha fazla eser hem de farklı fiyat düzeylerinde eserler piyasaya çıkıyor. Bu da yatırımcı ve sanatsever açısından ulaşılabilirliği arttırıyor, daha çok yapıtın satılmasını sağlıyor. Ekosistem genişliyor.
NFT’lerin özgünlüğünden nasıl emin olabilirim?
Kripto para ekosisteminde bireylerin repütasyonuna epey ehemmiyet verilir. NFT üreten ve satışa koymak isteyen sanatkarlar, yapıtlarının orjinal olduğunu kanıtlamak için NFT pazar yeri uygulamalarının kullandığı doğrulanmış profil akışından geçerler. İlgili sanatkarın cüzdan adresi bilgisine sahipseniz, ki bu adresler ödeme alma gayesiyle halka açık bir formda paylaşılır, yapıtın özgünlüğünü teyit etme talihiniz olur. Buna ek olarak, NFT’nin hareketlerini blockchain izleme uygulamasından takip ederek hem sanatkarın hem de yapıtlarının özgünlüğünden emin olabilirsiniz.
NFT’lerin içerisindeki belgeler nerede saklanıyor?
NFT’ler fotoğraf, ses, kısa görüntü ve doküman üzere birçok belge formatının kanıtını içerisinde bulundurur. Bu evraklar blockchain üzerinde saklanması güç ve maliyetli olduğu için, IPFS ismi verilen dağıtık bir evrak saklama protokolü üzerinde saklanır. Yüklenen belgeler şifrelenip küçük kesimlere ayrılarak IPFS üzerindeki düşümlere paylaştırılır. İlgili belgenin IPFS’e yüklendiğinin delili ise NFT ile blockchain üzerine kaydedilmiş olur.
Ses getiren NFT satışları hangileri?
Son periyodun en ilgi çeken satışlarından bahsedecek olursak; ABD’li sanatçı Beeple (Mike Winkelmann), yapıtlarından oluşan bir kolajı müzayede meskeni Christie’s tarafından düzenlenen açık artırmayla 69.4 milyon dolara sattı. NBA Top Shot uygulaması aracılığıyla satılan Lebron James’in smaç görüntü NFT’si 77 bin dolara alıcı buldu. Twitter CEO’su Jack Dorsey’in tweet’i 2.9 milyon dolara Türk asıllı bir kişi tarafından satın alınırken, Elon Musk içerisinde GIF ve müzik olan tweet’ini NFT olarak açık artırmaya çıkardı. Son günlerde ise Cüneyt Özdemir’in paylaştığı tweet 10 bin dolara satıldı.
Geleceğin NFT kullanım alanları nelerdir?
NFT’lerle ilgili deneyimler arttıkça yaratıcı yeni iş modellerinin de kurgulandığını görüyoruz. Birinci olarak fizikî varlıkların dijitalleştirilmesi yani tokenizasyonu, geniş bir yelpazede birçok bölüme uyarlanabilir. Örneğin geçtiğimiz hafta Amerika’da 3 boyutlu sanal dünyada tasarlanmış bir konut 500.000 dolara satıldı. Ayrıyeten kimi oyunlarda NFT olarak arsa satışlarının da yapıldığını biliyoruz. NFT’lerin tesir edeceği bir başka alan ise toplumsal medya olacaktır. Bilhassa içerik üreticilerinin paraya dönüştürdükleri takip, izlenme ve görüntülenme sayısı üzere metrikler, NFT’ler sayesinde merkezi toplumsal medya şirketleri tarafından manipüle edilemeyecek hale gelecek. Fizikî varlıkların dijitalleştirilmesi ise bugüne kadar alışık olduğumuz birçok süreci tekrar tasarlamamıza neden olacak üzere görünüyor. NFT’lerin gelecek kullanım alanlarında devletlerin tahvillerini NFT olarak ürettiği ve bunların alım satımını global çapta yapabildikleri bir senaryoyu düşünebiliriz. Açıkçası NFT dünyasındaki iş modelleri hayal gücünüzle hudutlu diyebiliriz.
