Esra ÖZARFAT
Türkiye ile Malezya ortasında 17 Nisan 2014’te imzalanan 1 Ağustos 2015’te yürürlüğe giren Hür Ticaret Muahedesi (STA) kapsamında getirilen eserlere geriye dönük vergi tartışmalara neden oldu. Tarife satırlarının yaklaşık yüzde 70’inde karşılıklı olarak gümrük vergileri sıfırlanan STA’nın hizmetleri, yatırımları ve elektronik ticareti kapsayacak halde güncellenmesine yönelik çalışmaların da 2022’de sonuçlandırılması bekleniyor.
İki ülke ortasında ticaretin geliştirilmesine yönelik çalışmalar yürütülürken, Gemlik Gümrük Müdürlüğü’nde farklı gelişmeler yaşanıyor. Mart ayında milletlerarası mutabakat kodu Malezya seçilerek vergi avantajı sağlanan lakin direkt nakliyat kurallarına uymayan süreçlerle ilgili incelemeler başlatıldı. Akabinde buradan ithalat yapan firmalardan “transit ülkesi geçişini kapsayan tek bir sevk evrakı” yahut “Manipüle Edilmemiş Eşya Belgesi” istenmeye, bu dokümanların temin edilememesi durumunda ise ikame edici öbür dokümanlar istenmeye, bu evrakları tamamlayamayan firmalara ise cezalar kesilmeye başlandı. Bursa’da bu hususta 6 bin belgenin açılırken, kimi firmalara geçmişe dönük 20 milyon liraya kadar ceza kesildiği de sav edildi.
“Somut tespit olmadan süreç yapılıyor”
Firmalar “doğrudan nakliyat kuralı”nı ihlal edecek bir durumun olmadığını söz eden dilekçe ve yazılarla Gemlik Gümrük Müdürlüğü ve Ticaret Bakanlığı’na müracaatta bulundu. Dilekçelerde şu sözlere yer verildi: “Malezya limanlarından çıkan bir geminin Singapur yahut destinasyonda ana sınırlar tarafından belirenmiş aktarma limanına uğramadan gelmesi mümkün değildir. Müdürlükçe incelemeye olağan tutulan ithalat süreçleri kapsamı eşyalara ait olarak çıkış ülkesi olan Malezya’da yükleme limanı Port Klang/Malezya, boşaltma limanı ise Gemlik/Türkiye olarak belirtilen konşimentoların düzenlendiği; çıkış ülkesinde düzenlenen kelam konusu konşimentolarda konteyner numarasına ve konteyner tatbik edilen mühür numarasına yer verildiği, kelam konusu eşyaların yüklü bulunduğu konteynırların, çıkış ülkesinde yüklendikleri geminin aktarma limanına kadar taşıma yaptığı, daha sonra kelam konusu konteynırların aktarma limanında transit eşya statüsünde liman alanına alındığı, ardından rastgele bir süreç ve personellik gerekmeksizin ve konteyner ile mühür numaraları değişmeksizin, aktarma limanından Türkiye’ye kadar taşıma işini üstlenen gemiye yüklenmek suretiyle ülkemize getirildiği görülmüştür” denildi.
Mevzu bakana iletildi
Mevzuyu gündeme getiren Bursa Ticaret ve Sanayi Odası (BTSO) Lideri İbrahim Burkay, “Özellikle pandemi şartlarında Malezya ile ticarette taşıma sırasında diğer ülkelerden yapılan aktarmalarda firmalarımıza direkt ticareti bozdukları münasebeti ile geçmişe dönük gümrük vergisi uygulanıyor. Ek olarak da cezalar kesiliyor. Gelen gemilerin farklı limanlara uğramasından kaynaklanan lakin STA kararlarına ters olan bu uygulama birçok ithalatçı firmamızı önemli düşünceye soktu. Hem mahkeme süreçleri başladı, hem de gümrükte önemli cezalar yazılmaya başlandı. Yalnızca Bursa’da bu mevzuda 6 bin belge açıldı. Sayın Bakanımız Mehmet Muş’a mevzuyu aktardık ve sorunun tahlile kavuşturulacağı kelamını aldık. Bakanlığımızın bu sıkıntıyı sulh yoluyla çözeceğini ve şirketlerimizin bu külfetinin çözülmüş olacağına inanıyoruz” dedi.
“Zorlama savlarla sanayiciye para cezaları yazılıyor”
Mevzuyu Milletlerarası Rekabet ve Teknoloji Birliği (URTEB) olarak nisan ayında gündeme getirdiklerini ve ikazlarda bulunduklarını hatırlatan URTEB Lideri Ahmet Özenalp ise direkt nakliyat kuralını ihlal eden bir durumun kelam konusu olmadığına işaret etti. Özenalp, şöyle konuştu: “Singapur dünyanın en büyük aktarma limanıdır. İşin tabiatı gereği yükler orada elleçlenir, konteynerler gidecekleri bölgelere nazaran gemilere aktarılarak dünyaya dağılır. Gümrük yetkililerinin kimileri bu durumu direkt transit unsurunun ihlali olarak değerlendiriyorlar. Anlaşılır üzere değil. Sonra da talep ettikleri dokümanları getirmeyenlere yüzbinlerce lira ceza kesiliyor. Direkt elleçleme kuralı ihlal edildiyse dokümanları ile ispat edilmeli. Mallar yıllardır Malezya’dan bu biçimde Gemlik’e geliyor. Artık mi direkt nakliyat kuralı ihlal oldu? Endüstrici de iş adamı da yoruldu. Zorlama savlarla endüstrici para cezaları ile karşı karşıya bırakılmamalı. Birtakım endüstriciler dava açmak zorunda kaldılar bile.
“Bakanlık cezaları iptal etti, resmi tebligat bekleniyor”
BTSO Lideri İbrahim Burkay ve Bursalı sanayicilerin Ticaret Bakanlığı ile yaptığı ağır görüşmelerin akabinde hususun yine değerlendirildiği, endüstricinin sunduğu dokümanlar kâfi sayılarak kesilen cezaların iptal edileceği istikametinde duyum alındı. Lakin hususla ilgili bakanlıktan şimdi resmi bir tebligat yapılmadı.
Yalnızca Gemlik Gümrüğü’nde uygulanıyor
İsmini vermek istemeyen bir dokumacılık sanayicisi şunları söyledi: “İstenen evraklar sıkıntı bulunacak cinsten. Bunların bir kısmı taşıma evrakları. Bizim mutabakatlarımız gereği tüm nakliyat süreçlerini, yük ve gemi mutabakatlarını satıcı taraf yapıyor. Hangi sinirle nasıl geleceğini bilmiyoruz. Lakin nakliye şirketlerinden de doküman almamız isteniyor. Arıyoruz lakin muhatap bulamıyoruz. Esasen bu evrakların bizim tarafımızdan elde edilmesi mümkün değil. Firmalar evrakları toplayamayınca ceza yazılıyor. Ayrıyeten bu yalnızca Gemlik Gümrüğü’nde yapılan bir uygulama. Başka gümrüklerde olduğunu duymadık. Ortada hukuksuz, kusurlu bir ithalat durumu yok. Bu durum ticareti zorlaştırmaya giriyor.”