Ülkemizde her tartışmada olduğu üzere sanat edebiyat tartışmaları da birçok vakit yanlış tabanlarda ve yanlış Küçükköy escort kavramlarla yapılıyor Örneğin son günlerde Orhan Pamuk un yeni romanı ile ilgili tartışmalarda ve değerlendirmelerde kullanılan kurmaca kavramı hayal ürünü uydurmaca düş üzere sözlerle tıpkı manada ele alınıyor Bu türlü Mecidiyeköy escort bayan olunca bu tabirleri kullananların daha baştan yanlış kıymetlendirme yapmaları kaçınılmaz oluyor ve harcanan düşünsel emek de boşa gitmiş oluyor
Bilginin kavramlaştırılması bilginin nesnelleşmesi için kıymetlidir Yani bilginin üretilebilir tartışılabilir ve Escort Merter paylaşılabilir biçime gelebilmesi onun kavram niteliği kazanmasına bağlıdır Elbette sırf kavram niteliği kazanması da yetmez bu kavramın yanlışsız anlaşılması da gerekir Bilhassa sanat edebiyat bahisli tartışmalarda karşımıza çıkan kurmaca kavramı bu kavramı kullanan herkese nazaran farklılık gösterebiliyor Kurmaca kavramının gerçekte ne olduğunu açıklamaya çalışmadan evvel bu kavramın bilhassa tiyatro opera sinema üzere insanın aksiyona dönüşmüş tabirlerle kendini yahut bir olayı bir olguyu gerçek yaşama benzeri biçimde anlattığı sanatlar için kullanıldığını belirtmek isterim Roman hikaye üzere edebiyat sanatları da fizikî hareketlere dayanmamasına rağmen birebir söz biçimini lisan seviyesinde yerine getirdikleri için kurmaca sayılır Demek tiyatro sinema roman üzere kurmaca yapıtlarda beşerler bir hayat tasarımı içinde davranırlar Bu hayat dizaynına kurmaca evren diyebiliriz Kurmaca yapıtların ürettiği manalara da kurmaca hakikat diyebiliriz Fakat şunu unutmamak gerekir Kurmaca hakikat hakikatin kendisi değil hakikat duygusudur Kurmaca yapıtlar hakikatin kendisini değil hakikatin hissini mış gibisini üretirler Bu üretim yoğunluğu ne derece yüksekse o kurmaca yapıta alımlayıcının izleyicinin okurun inanma seviyesi artar Lakin bu durum bir kurmaca sanat yapıtının estetik bedelini tek başına belirlemez Bir sanat yapıtı her şeyden evvel kendi lisanına uygun olmalıdır Hani örneğin romanı tanımlarken olmuş ya da olması beklenen olayları anlatan deriz ya işte ona hakikat duygusu veren bu beklentidir
O vakit kurmaca ile ilgili şöyle bir tarif geliştirebiliriz Kurmaca objektif gerçeklik ile sanatkarın imgesel gerçekliğinin imgeleminin kesişmesiyle ortaya çıkan yeni gerçekliktir İşte bu yeni gerçeklik sanat yapıtıdır Evet kurmaca uydurmaca değildir Artık çabucak gerçeklik ile hakikat ortasında da fark olduğunu belirtmeliyim Gerçeklik varlıkla ilgili ontolojik bir kategoridir hakikat lisan ve bilgi ile ilgili mantıksal bir kategoridir Bu bağlamda şeyler gerçek ya da değildir onun hakkında söylediklerimiz hakikat ya da yanlıştır Gerçek ile hakikat ortasındaki bağ bir kişinin gerçeklik hakkında söylediklerinin var olana ve olmayana bağlı olarak yanlışsız yahut yanlış olmasıdır Öteki bir deyişle gerçeklik bir hakikat ölçütüdür O halde hakikat duygusu üreten bir kurmaca gerçeklik olan romanın ürettiği bedellerin doğruluğu ve yanlışlığı görecedir Bir sanat yapıtının estetik ve etik bağlantısında doğruluk yanlışlık ölçüt alınamaz Bu son derece izafidir Değerli olan bir gerçeklik olarak ortada bir sanat yapıtının olmasıdır Sanatın romanın tiyatronun sinemanın vb objesi üniversal seviyeye yükseltilerek estetiğin lisanına taşınır Her şey sanatın lisanı içerisinde sanatın objesi olabilir Sanat yapıtı alımlayıcının okurun dinleyicinin izleyicinin vb onu tekrar üretebileceği bir imgelem anlamın görsel tasarımı sunmalıdır Şayet sanat yapıtı direkt doğruya mananın kavramın kendisini sunuyorsa tekrar üretmeye imgesel tasarıma müsaade vermiyorsa buna sanat yapıtı diyemeyiz Zira bu biçimiyle ya belge dir ya da olmakta olan dır Lakin hakikat ile gerçeğin çakıştığı birtakım sanat yapıtlarının birtakım kurmaca yapıtların kendi devirlerinde toplumsal yansılara yol açtıkları halde tarihi süreç içinde gerçek yerlerini bulduklarını görüyoruz Bu bağlamda örneğin Madam Bovary üzere romanlar saygınlıklarına kavuşmuşlardır
Kurmacalarda roman hikaye oyun sahne sanatları sinema genel hikaye akıp gitmesini alt hikayelere borçludur Alt hikayeler olmazsa kurmacanın katmanları oluşmaz ve şematik olur Böylelikle gerçek yaşama benzerliğini kaybederek hakikat duygusu yaratamaz İşte sinemada da alt hikayelerin genel hikaye ile ilişkilendirilmesi çok kıymetlidir Bir hikaye içindeki olaylar vakit süreci içinde ne kadar çok geçmişten şimdiye ve oradan geleceğe sonra dönüp şimdiye sonra tekrar geçmişten geleceğe yanlışsız spiral biçimde ilerliyorsa kurmaca o kadar başarılıdır Yani olaylar gerçek hayattaki üzere birbirlerine neden sonuç bağlantısıyla bağlı gelişmektedir
Bir kurmacanın hakikat duygusu uyandırması karakterlerin evrimleşmesine de çok bağlıdır Bir hikayede rastgele bir karakter taşıdığı özellikleri ya da bakış açısını sinemanın sonuna kadar hiç değiştirmiyorsa ve geliştirmiyorsa şematik yapay bir karakter olur Halbuki gerçek hayatta karakterler her an değişim ve gelişim içindedirler
Ülkemizde yazma aktifliğinin süratle geliştiğini sevinerek belirtmeliyim fakat sadece şiirin değil hikayenin ve romanın da vakit zaman kelamlı kültür aktifliği olarak yaşandığına tanıklık ettiğimi de öne sürebilirim Şiirin bir nitelik gerçekliği kavrama varlığı sorgulama dünyayı ve hayatı algılama biçimi olarak değil de hâlâ nicelik ölçü uyak retorik vb olarak algılanması bunun ispatıdır Hikayenin de kıssa olarak algılanması bunun delilidir Kıssa yaşanmışlığa gönderme yapar Yaşanmış olayların anlatıldığı oral bir etkinliktir ve anlattığınız şey değerlidir Hikaye ferdî bir yazılı kültür etkinliğidir ve nasıl anlattığınız değerlidir Öyküde anonim bir lisan hükümrandır ve olaylar mümkün olduğu kadar herkese mal edilerek zihindeki bellek yüküne eklenebilecek biçimde anlatılır hikayede ferdi bir dilsel estetik anlatıcının lisana müdahalesi kıymetlidir ve olaylar sırf o yazar a mal edilmesine rağmen okurun tekrar üretmesine imkan tanınır Ülkemizde roman müellifleri da öykü müelliflerinde da rastlanan bir olgu hâlâ değerli oranda bir toplumsal ya da ferdi sıkıntıya parmak basma bir meseleye tahlil üretme korkularını ön planda tutuyorlar Bu duruma kendini sosyolog yerine koyma durumu diyebiliriz Halbuki kurmaca yazarı ile sosyolog yazar farklıdır ve bir yazılı kültür aktifliği olan roman yeterliden güzele bir şeyi yazılı bir lisan ile anlatmak tır Yani yazı dili gayedir Bu hedef kurmaca bir cihan bağlamında gerçekleşir Burada Antonio Gramsci nin 1940 lar İtalya sındaki sol kesitin sanatın öncelikle halkı eğitme fonksiyonu olmalıdır tartışmaları sırasında söylediği kelamı aklıma geliyor Sanat sanat olduğu için eğiticidir eğitici sanat olarak sanat hiçbir şeydir
Evet kurmaca uydurmaca değildir Bilhassa roman hikaye üzere yazılı edebiyat sanatlarıyla ilgili tartışmalarda kavramların yanlış kullanılması içinde yaşadığımız toplumun yazılı kültür sürecini gözeneklerine yayarak içselleştirme sürecini tamamlamadan görsel kültüre geçmiş olmasının da bir sonucudur Üstelik kendi iç dinamikleriyle değil de dış dinamiklerin zorlamasıyla görsel kültürü yaşamaya başlaması TV Sinema İnternet akıllı telefon vb yazılı kültürün de yarım yamalak ve sıkıntılı yaşanmasına neden olmaktadır İşte romanlardan yola çıkarak objektif bilgiye ulaşma yanılsaması da romanların hayâl eseri olarak algılanması da biraz bu kültürel paradoksların sonucudur denebilir Ne diyordu Walter J Ong yazılı kültürün bugün hâlâ kelamlı geleneğe ne derece bağımlı olduğunu zihindeki bellek yükünden öbür bir deyişle eğitiminin gerektirdiği ezber oranından belirleyebiliriz