Geçtiğimiz hafta Resmî Gazete’de yayınlanan bir yönetmelikle, kripto varlıkların ödemelerde kullanılmasının yolu kapatıldı. Kripto varlıklar birinci defa tanımlanırken, bu alana dair birinci düzenlemenin yasakla başlaması da benim açımdan pek de şaşırtan olmadı.
Yönetmeliğe nazaran kripto varlıklar ödemelerde kullanılamayacak lakin bankalardan piyasalara ve piyasalardan bankalara akışta rastgele bir mahzur yok. Yani al-sat (trade) yahut kıymet biriktirme aracı olarak kripto paralar kullanılmaya devam edilebilecek. Yani kripto para alıp satmak isteyen beşerler, Türkiye’deki banka hesaplarından kripto para borsalarına para yatırıp çekebilecek. Misal transfer sürecini cüzdanlar ortası yapmak da mümkün.
Örneğin, bir araba satın almak istedim. Alıcıya kripto parayla ödeme yapmak istediğimi söyledim ve o da kabul etti diyelim. İki taraf da anlaştığı için bu alışverişin önünde bir mahzur yok. Cüzdanlar ortası transferde, bu süreç anonim olarak kayıt altında olacak ve rastgele bir düzenleyici-denetleyici kurumdan bağımsız hayat devam edecek. Bu örnek bugünün Türkiye’sinde çok geçerli olmasa da yakın gelecekte alternatif bir prosedür olarak kullanılması işten bile değil. Kıymet atfedilen, değiş tokuşta tarafların kabul edeceği fizikî yahut dijital bedel, tarafların bunu kabul etmesinden diğer neye gereksinim duyar ki? Ödemeyi gazoz kapağıyla da yapabilirsiniz, kripto parayla da, altınla da. Kıymet değişim aracına gücünü veren yaygın kullanımı, kabulü ve geçerliliğidir.
KRİPTO VARLIKLARIN ÖDEME ARACI OLARAK KULLANIMINDA DÜNYA NEREYE GİDİYOR?
Yalnızca son birkaç ayın haberlerinden kimilerini paylaşmak aslında bu bahiste fikir verebilir. Geçtiğimiz şubatta Elon Musk, Tesla’nın 1,5 milyar dolarlık Bitcoin aldığını duyurmuştu. Kısa mühlet sonra Tesla, Bitcoin’le şirketin ürettiği araçlardan satın alınabileceğini de duyurdu. Yani direkt bir ödeme aracı olarak kabul ettiğini açıkladı.
Dünyanın iki büyük ödeme ağı devi Visa ve Mastercard, kripto para ünitesi platformlarıyla işbirliğine başlama kararlarını duyurdu. Visa, USD Coin ile ödeme yapılabilmesi için Crypto.com ile pilot program başlattı. Misal platformlarla işbirliğini artırarak USD Coin ile direkt ödeme ağını büyüteceğini de açıkladı. Mastercard, 2021 bitmeden birtakım kripto paralarla direkt ödemeyi destekleyen ağın hizmete gireceğini duyurdu.
Geçtiğimiz haftalarda ABD’deki kripto para borsası Coinbase, halka arz edildi. Nasdaq’daki halka arz sonrası kıymeti 100 milyar dolar civarında olan şirketin pay senedi referans bedeli 250 dolar iken ve arz sonrası 300 dolar üzerinde yatay seyreden pay senedinde, bu kıymet artışına karşın kayda kıymet bir satış olmadı. Yani pay senedini elinde bulunduranlar, Coinbase paylarının daha da yükseleceği kanısıyla satış yapmadı. Bu da yatırımcıların Coinbase’in daha da değerleneceğine ve münasebetiyle kripto varlık piyasalarının yükseleceğine dair duydukları itimadı gösteriyor.
TEKNOLOJİYE KARŞI YÖNETMELİK
Merkez Bankası, kripto varlıkların ödemelerde kullanılmamasına dair yönetmeliğinin akabinde “Kripto paralar yasaklandı” gibisi haberler ve baş karışıklığını gidermek ismine bir duyuru yayınlama muhtaçlığı hissetti. Buna nazaran kripto paralarda düzenleme ve denetleme düzeneği olmaması, çok oynak fiyatlar, yasadışı faaliyetlerde kullanılabilmesi, cüzdanların çalınma riski yahut süreçlerin geri döndürülemezliği üzere sebepleri; ödeme aracı olarak kullanılmamasına münasebet olarak açıkladı.
Sayıp dökülen sebeplerin hepsi, yıllardır blok zincir teknolojisine dayanan kripto varlıkların çalışma prensibinin berbata kullanımını yahut anonimlik üzere temel ideolojisini anlatıyor. Kripto paralar ortaya çıktıktan sonra yasa dışı işlerde para akışının sağlanması, batan kripto paralar, kapanan borsalar, iç edilen cüzdanlar olduğu yanlışsız ve her bir berbat tecrübeden sonra daha inançlı bir noktaya yanlışsız ilerlendiği de bir gerçek. Vakitle gelişen bu inancı sağlayan ise kullanıcılara daha uygun hizmet veren borsaların kurulması ve Visa-Mastercard üzere sağlam ve piyasaya hâkim ödeme ağı devlerinin bu işlere kademeli olarak yatırım yapması, ödeme ağlarını açması.
2008 Mortgage Krizi’nden bu yana kripto para piyasalarındaki toplam hacmin bu kadar büyümesinin temel sebebi bu krizden sonra “iflas edemeyecek kadar büyük” bankaların artlarında bıraktıkları enkazdı. Milyonlarca insan işinden ve konutundan oldu, devasa kredi borçlarıyla baş başa kaldı, tasarruf fonlarındaki birikimleri buharlaştı. Günün sonunda bankaların kazandıkları paralar yanlarına kâr kaldı. İşte bu periyotta oluşan kırılmanın tesiri, bir noktada kripto varlıklarla açığa çıktı. Evet, genel manada bankalardan bağımsız süreç yapılamıyor olsa da orta vadede bankanın sağladığı yasal teminat ve kurumsal inancın yerine tahminen de diğer anonim kurumlar geçebilir, kim bilir.
Merkez Bankası, yasa dışı alışverişlere mevzu olması yahut terör finansmanı üzere argümanlarla ödeme aracı olmasının önünü, daha bu türlü bir piyasa oluşmadan keserken bilgisi kıt tüketiciler açısından kollayıcı bir atılım yapmış olabilir lakin başka taraftan da daima bir kesimi olduğumuzun argüman edildiği Batı’dan bu türlü küçük adımlarla kopuyoruz. Bu tip teknolojik gelişmeleri kısıtlamalar aslında, teknolojinin kendisinden çok onu kullanan insanların, toplumların elinde, onların ahlaklarıyla şekilleniyor.
Artık bu çağda yasaklar ve kısıtlamalar rastgele bir şeyin yapılmasını engelleyemiyor, yalnızca yolu uzatıyor o kadar. Bireylerin olağan kabul ettiği ve kullandığı benzeri teknolojiler legalliğini esasen bu yolla kazanıyor. Türkiye üzere kripto varlıklara talebin yüksek olduğu bir ülkede suyun akıp yatağını bulması için birkaç yıldan fazla beklememiz gerekmeyeceğini düşünüyorum.
