Osman Çaklı
2012’de çıkarılan Büyükşehir Yasası ile köy ve beldeler mahalleye dönüştürülmüş, hukukî kişilikleri ortadan kaldırılmıştı. Ortadan geçen müddette kır nüfusunun azalması, çiftçi kayıt sisteminde kayıtlı çiftçi sayısının düşmesi ve öbür birçok sorun nedeniyle, 2020’nin sonlarına gerçek Büyükşehir Maddesi’nde değişiklik yapılarak, “kırsal mahalle” yasası çıkarıldı. Yeni kanunla birlikte, “tüzel kişiliği ortadan kalkan köylerin tekrar eski statülerine kavuşacak mı?” sorusu da beraberinde geldi.
“Kırsal mahalle” statüsünün köylü ve çiftçiye ne getireceğini Türkiye Muhtarlar Konfederasyonu Genel Sekreteri Turgut Alemdar, Çiftçi Sendikası Genel Lideri Ali Bülent Fazilet ve Ziraat Mühendisleri Odası İstanbul Şube Lideri Murat Kapıkıran ile konuştuk.
YASA KÖYLÜYE NE GETİRECEK?
Büyükşehir Maddesi’nin yürürlüğe girdiği 2014 yılında 30 vilayetteki 16 bin 220 köy ve bin 53 belde bir gecede mahalleye dönüştü. Mahalleye dönüşen köylerin meraları ve işletmeleri, yani ortak mal varlığı tümüyle bağlandıkları belediyelere verildi. Kırsal mahalle düzenlemesi Meclis’te görüşülürken, Tarım ve Orman Bakanı Bekir Pakdemirli, Büyükşehir Maddesi’nin tarım ve kırsal hayatı olumsuz etkilediğini lisana getirdi. 16 Ekim’de yapılan düzenleme ile köyden mahalleye dönüşen yerler, mahalleden, kırsal mahalle statüsüne dönüşebilecek. Pekala, kırsal mahalle olan köylere hangi avantajlar sağlanacak? Kırsal mahalle olmanın kriterleri neler? Kırsal mahalle için nereye kim başvurabilecek? El konulan meralar ve ortak mallar geri verilecek mi? Ve köyler tekrar hükmî kişilik mi alacak?
KIRSAL MAHALLE BAŞVURUSUNU KÖY MUHTARI YAPACAK
7254 sayılı “Kamu Malî İdaresi ve Denetim Kanunu İle Kimi Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile mahalleye dönüştürülen köy ve beldelerle ilgili muhakkak koşulları sağlamak ve müracaat yapmak şartı ile köy ve beldelere “kırsal mahalle” olma hakkı getirildi. Düzenlemeye nazaran kırsal mahalle kıstasları, kent merkezine uzaklık, belediye hizmetlerine erişebilirlik, mevcut yapılaşma durumu ve gibisi konular olarak belirlendi. İlgili yerleşkelerin kırsal mahalle olabilmesi için belirlenen kriterleri içeren bir raporla muhtarlar ilçe belediye meclisine müracaat edecek. Müracaat sonrası süreci Türkiye Muhtarlar Konfederasyonu Genel Sekreteri Turgut Alemdar, “Belediye meclisi en geç 90 gün içerisinde yapacağı değerlendirmeyi sonuçlandırarak, başvurulan bölgenin kırsal mahalle olup olmayacağına karar verecek” formunda anlattı.
Muhtarlar Konfederasyonu Genel Sekreteri Turgut Alemdar 16 binin üstündeki köyü ilgilendiren düzenlemenin vergi muafiyeti ve su tüketiminde indirim üzere avantajları bulunuyor. Lakin düzenlemenin bu haliyle altının dolmadığını ve muğlak kaldığını savunan Alemdar, Türkiye Muhtarlar Konfederasyonu olarak çalışma içinde olduklarını şöyle anlattı: “Belirli avantajlardan bahsetmek mümkün. Kırsal Mahalle olan yerleşim yerleri belediye imkanlarından ne kadar faydalanacak? Yalnızca indirimler mi kelam konusu? Yerleşim yerlerinin nasıl bir yetki alanı olacak? Düzenlemede bunlardan bahsedilmedi.”
ARSA VE YERLER EMLAK VERGİSİNDEN MUAF OLABİLECEK
Muhtarlık başvurusu sonrasında kırsal mahalle statüsü alan köyler, muhakkak vergi muafiyeti avantajı elde edecek: Yerleşim bölgesinde mesken, iş yeri vb. olarak kullanılan bina, arsa ve topraklar emlak vergisi vermeyecek. Mevzuyla ilgili konuştuğumuz Ziraat Mühendisleri Odası İstanbul Şube Lideri Murat Kapıkıran ise bahse mevzu yerleşim bölgelerinde, ticari, sınai ve turistik faaliyetlerde kullanılan bina, arsa ve topraklar için de emlak vergisinin yüzde 50 indirimli uygulanacağını söyledi.
Ziraat Mühendisleri Odası İstanbul Şube Lideri Murat Kapıkıran ‘KIRSAL MAHALLEYE BELEDİYELER HİZMET GÖTÜRMEYE DEVAM EDECEK’
Düzenlemedeki tek avantaj vergi muafiyeti ile hudutlu değil. İçme ve kullanma suları için alınacak fiyat, en düşük tarifenin iş yerleri için yüzde 50, konutlar için yüzde 25’ini geçmeyecek biçimde belirlenecek. Öne çıkan soru işaretlerinden biri de “köyler belediye hizmetlerinden yararlanabilecek mi?” sorusuydu. Kapıkıran bununla ilgili “Köylere hizmet götüren Vilayet Özel Yönetimleri 30 büyükşehirde yine kurulmadığından hizmet, Belediyeler tarafından sağlanacak” dedi.
Ayrıyeten Büyükşehir Yasası ile ortak malları elinden alınan ve hukuksal kişiliği kaldırılan köylerin kırsal mahalle olduktan sonra bu hakları geri alacağına dair bir konu, yeni düzenlemede yer almıyor.
Çiftçi Sendikası Genel Lideri Ali Bülent Fazilet HUKUKSAL KİŞİLİKLER GERİ VERİLMİYOR
Kırsal mahalle olmak için müracaat yapan köylerin değerlendirmesini belediye meclislerinin kararlaştıracağını hatırlatan Çiftçi Sendikası Genel Lideri Ali Bülent Fazilet ise belediyelerin de gelirlerini kaybedeceği için uygulamaya yanaşmayacağını belirtti. Düzenlenen yasa ile Büyükşehir Maddesi’nin esnetildiğini kaydeden Fazilet, temel olanın köylerin hukuksal kişiliklerinin geri verilmesinin olduğunu, yeni maddede bu uygulamanın olmadığını belirtti. Yeni düzenleme ile sağlanan avantajlardan faydalanmak gerektiğini kaydeden Fazilet, “Sorunları çözmeyecek olsa da biraz hafiflemesi için yapılan kırsal mahalle müracaatları, lokal idareler amasız, fakatsız onaylamalı” diye konuştu.
