DİYARBAKIR – 5 yıldır tıpkı apartmanda oturuyorum ve bu ortada iki apartman vazifelisi sonradan öğrendiğime nazaran olaylı bir formda vazifelerinden ayrıldılar. Birinci gidenin ismi Ahmet’ti ve ne Kürtçesi’nden ne de Türkçesi’nden bir şey anlamadığım için irtibatımız sıfıra yakındı. Birkaç kez dalgınlıkla anahtarı konutta unuttuğumda büyük yardımını gördüğümü söylemeliyim. Bıçakla ikiye böldüğü boş kola şişesiyle açıyordu kapıyı. Bir kere ben de denedim lakin beceremedim.
Ahmet bir gün kapıya geldi, aidat istedi ve “Ben artık burada çalışmıyorum” dedi. Dediğine nazaran yeni yöneticiyle feci arbede etmiş, dayak yemişti. Ahmet’i bir daha göremedim, yeni bir iş buldu mu bilmiyorum.
Ahmet’in yerine Sait geldi. Sait beş altı ay kadar çalışabildi bizim apartmanda. İşten ayrıldığını tesadüfen öğrendim. Sait’i, yol üstünde bir tezgahta meyan şerbeti ve limonata satarken gördüm. Ayaküstü hal hatır sorarken işten ayrıldığını söyledi. Apartmanda biriyle tartışmış, iş hakaret boyutuna gelince istifa etmiş oysaki.
İki, tahminen üç haftadır bizim apartmanda çalışan yeni görevliyle şimdi tanışamadım.
MEYAN ŞERBETİ SAİT’İN EK GELİRİ
Sait’in işsiz kaldığı için meyan şerbeti satmaya başladığını düşünmüştüm. Sait, “Ben sizin apartmana geldiğimde aslında öteki bir apartmanda daha çalışıyordum” dedi. Başka apartmandaki işi devam ediyormuş, sigortası vaktinde yatıyormuş.
Pekala, madem bir işi var, neden meyan şerbeti satıyor? “Ekmek parası” dedi Sait, biraz sıkılarak. Sonra, “Bu işi daima yapanlar var, ben yalnızca Ramazan’da satıyorum” diye devam etti.
Bu yanıttan sonra Sait’le sohbet uzadı. Vakit iftara yakındı ve başı kalabalıktı Sait’in, yeniden de “Şerbeti nereden alıyorsun” soruma karşılık verme nezaketinde bulundu.
Sait, meyan ağacının köklerini Dicle Irmağı’nın kenarından buluyor. YERİN ALTINDAN ÇIKAN ŞERBET
Dediğine nazaran Dicle Irmağı’nın kenarında yetişen meyan ağacının köklerini kendisi bulup getiriyormuş. Lakin elbette o denli söylendiği kadar kolay değilmiş bu. Bir, bir buçuk metre toprağı kazmak ve bulduğu kökleri kesip koparmak gerekiyor.
Sonra şerbet nasıl elde ediliyor pekala?
“Kökleri yıkayarak çamurunu temizliyoruz” diyor Sait ve şöyle devam ediyor meyan ağacı kökünden şerbet elde etmenin tekniğini anlatmaya:
“Kuruttuğumuz kökleri çekiçle yahut öteki bir aletle dövüyoruz. Kökler lif haline gelinceye kadar. Lifleri bir kazana ya da leğene koyuyoruz. Kazandaki suya rengini ve tadını bırakıyor. Sonra bu şerbeti ağzını tülbentle kapattığımız diğer bir kaba boşaltıyoruz. Tülbent liflerin kalıntısını ayıklamak için. Bütün bu süreçler beş-altı saat sürüyor.”
Daha sonra şerbet pet şişelere dolduruluyor ve satışa hazır hale geliyor. Bir buçuk litrelik pet şişelerde satılan meyan şerbetinin fiyatı ise 5 lira. Sait, “Biz Bağlar’dayız abê, bizde ucuz, öteki yerde 7 buçuk liraya satıyorlar” diyor.
Meyan şerbeti 1.5 litrelik pet şişelerde satılıyor. PET ŞİŞELER YIKANIYOR
Hem limonata hem de meyan şerbeti daha evvel kullanılmış pet şişelerde satılıyor. Sait, bunları lokantalardan topladığını söylüyor. Daha evvel kullanıldığı için bunların pak olup olmadığı sorulabilir elbette. Sait, lokantalardan aldığı şişeleri sabunlu suyla yıkayıp temizlediğini, bir hoş duruladığını söylüyor.
İftar saati uygunca yaklaştığında Sait’in müşterileri de artıyor. Onu daha fazla meşgul etmek istemiyorum lakin son bir soru sormadan da edemiyorum. “Sait, korona virüsü nedeniyle tam kapanma kararı alındı. Sen ne yapacaksın bu durumda?”
Sait, “Ne yapalım abê, ekmeğimizle oynuyorlar” diye karşılık veriyor.
EKMEĞİ ELLERİNDEN ALINANLAR
Diyarbakır’da Ramazan ayında her köşe başında bir çiğ köfteci ve meyan şerbeti satan ortaya çıkıyor. Meyan şerbeti neyse de oruçlu insanların çiğ köfte yiyerek iftar açmasını pek aklım almıyor doğrusu. Lakin damak tadı, beslenme alışkanlığı diye bir şey var ve muhtemelen bu nedenle çiğ köftecilerin önünde kuyruk oluşuyor.
Mesleği çiğ köftecilik olanların dışında sokakta çiğ köfte satanların büyük çoğunluğu işsiz ve Ramazan ayında istek gördüğü için uygun buldukları yerde bir leğenin içinde çiğ köfte yoğuruyorlar. Meyan şerbeti satanların büyük çoğunluğu ekmek sıkıntısında olan beşerler. Elbette çiğ köfte ya da meyan şerbeti satarak bir ayda güçlü olmuyor, günlük kazandıklarını günlük tüketiyorlar muhtemelen.
Sait, boşuna “Ekmeğimizle oynadılar” demiyor. Tam kapanma uygulaması en çok esnafı, işportacıları, gündelik işlerde çalışanları etkiledi.
Tam kapanma nedeniyle caddeler boşaldı, yerler kapatıldı lakin bu ortada mülk sahibi, mesken, dükkan kirasını istemeyi ihmal etmedi. Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı Su ve Kanalizasyon Yönetimi Genel Müdürlüğü (DİSKİ) su faturasını yatıramayan abonelere icra ihtarnamesi ve SMS göndermeye devam etti. Sait tekrar şanslı zira sigortalı bir işi var. Lakin mesela işportacılık yaparak geçinen bir insan kapanma boyunca çocuklarıyla nasıl vakit geçirecek?
