Şenol Bali*
VAN – İran İslam Cumhuriyeti ile 295 km’lik hudut sınırı bulunan Van üzerinden Türkiye’ye, Ortadoğu ve Asya’nın farklı bölgelerinden her yıl binlerce göçmen giriş yapıyor. Varsayımlara nazaran, Van’ın sondaki ilçelerinden her yıl 500 bin insan Türkiye’ye geçiyor. Bu göçmenlerden bir kısmı batıya hakikat seyahatlerini sürdürürken bir kısmı da Van’da ömür gayretine devam ediyor. Bayanlar ve çocuklar için bu seyahat çok daha güçlü. Seyahati yaşayan ve ömür uğraşını farklı bir ülkede sürdüren bayanlar da yurtsuzluğun en çok bayanları vurduğunu lisana getiriyor.
Sonun öte yakasında başlayan ve hudut ilçeleri Başkale, Özalp ve Çaldıran’dan Van kent merkezine devam eden seyahat boyunca mülteciler kaza, donma, açlık ve barınma üzere problemlerle çaba etmek zorunda kalıyorlar. Umut seyahati sırasında ömrünü kaybeden, yaralanan, geri dönmek zorunda kalanların sayısı da çok yüksek. Bu nedenle Van’ın Seyrantepe Mahallesi’nde bulunan Kimsesizler Mezarlığı Türkiye’nin en büyük göçmen mezarlığı olma özelliği taşıyor.
Van’a ulaşan göçmenler için de gayret bitmiyor. Göçmenler iktisat, barınma, sıhhat, eğitim, lisan ve entegrasyon üzere temel sıkıntılarla uğraş etmek zorunda kalıyor. Bayanlar için bu süreçler daha da şiddetli. Çalışma müsaadesi olmayan, buna karşılık çalışmak ve ailelerini geçindirmek zorunda olan bayanlar vakit zaman dışlanıyor, tacize uğruyor yahut dolandırılıyor. Bayanların fuhuş yapmaya zorlandığı savları da sık sık gündeme geliyor. Bayanlar, tüm bunların görülmediğini, duyulmadığını düşünüyor ve sıkıntılarının çözülmesini istiyor.
‘KADINLARIN SESİ HARAM SAYILIYORDU’
Asrin Karimpour, Van’a yerleşmiş binlerce göçmen bayandan biri. Birebir vakitte bir müzisyen. Karimpour, uzun yıllar müzik alanında çalıştığı İran’da bayanların sesinin haram sayıldığını anlatıyor:
“İranlı bir Kürdüm. Üç yıldır Van’da yaşıyorum. Birtakım ailevi problemlerden ötürü İran’dan çıkıp geldim. İran’da uzun yıllar müzisyenlik yaptım. Konservatuvar mezunuyum ve müzik alanında çalıştım. Lakin İran’da yasaklar vardı. Bayanların sesi haram sayılıyordu. Ben yasağa karşı geldim. Zira bu pürüz ve sansür zoruma gidiyordu.”
‘HEM BAYAN HEM GÖÇMEN OLARAK BİLMEDİĞİN BİR YERDE YAŞAMAK ÇOK ZOR’
Asrin Karimpour Karimpour, uzmanı olduğu Setar çalgısı ile Orff’un (müzik ve hareket eğitimi) pek bilinmediğini o yüzden işini yapmakta zorlandığını söylüyor. Bu nedenle geçinebilmek için öteki bir işte de çalıştığını aktarıyor:
”Kadınlara müzik enstrümanı dersi, çocuklara da Orff eğitimi veriyordum. Lakin buraya geldikten sonra müzikten koptum ve müzik dışında her işi yapmak zorunda kaldım. Hem tanımadığım, bilmediğim bir yere gelmiştim hem de uzmanlık alanım olan Setar enstrümanı burada bilinmiyor. Orff eğitimi veriyordum çocuklara fakat burada o da bilinmiyor. Çocukları nota ve ritim konusunda yalnızca keman yahut piyanoyla hazırlıyorlar lakin şu an Avrupa dâhil birçok dünya ülkesinde çocuklara birincinin Orff eğitimi verilmekte. Bu yüzden iki alanda da burada işimi yapamıyorum. Bu yüzden geçimimi sağlamak için bulaşıkçılıktan garsonluğa kadar birçok işte çalışmak zorunda kaldım. Koronadan ötürü işler azaldı. Kızımla bir arada güç bir süreç yaşıyorum. Hem bayan hem göçmen olarak bilmediğiniz bir yerde yaşamak çok sıkıntı. Sıhhat, eğitim üzere gereksinimlerimizi dahi karşılayamıyoruz. Çocuğumla bir arada bir bayan olarak hayat sürdürmek beni yoruyor. Çocuğum okula gidemiyor. Bir arkadaş dahi edinmiş değil. Makyöz olmasına karşın iş bulamıyor. Burada da iktisat çok düzgün değil, iş imkânları çok kısıtlı. Bir kan analizi yaptırmak için günlerce uğraşıyoruz, neredeyse yalvarıyoruz lakin yapılmıyor sigortamız yok diye.”
‘BELİRSİZLİK BİZİ ÇOK ZORLUYOR’
Göçmenlik statüsünün yarattığı aksiliklere değinen Karimpour, Kanada’ya gitmek için müracaat yaptıklarını ve şu an beklediklerini dillendiriyor:
”Başka bir ülkeye gitmek çok daha uygun olacaktır. Zira orada vatandaş olma talihiniz var en azından. Biz de Kanada’ya gitmek için müracaat yaptık ve bekliyoruz uzun yıllardır. Koşullu göçmen olarak yaşıyoruz geldiğimizden beri. Yurtsuzluk çok sıkıntı bir şey. En çok da bayanları vuruyor. Bakalım neler bekliyor bizi. Bu belirsizlik bizi çok rahatsız ediyor ancak sabretmekten öbür dermanımız yok. Orff eğitimini Van’da tanıtmak istiyorum. Bunun için müzik kursları ve sanat okullarına gittim lakin dediğim üzere pek kimse bilmiyor. Dolasıyla işimi yapmak tarafında adım atamıyorum. Lakin müzik benim için vazgeçilmez bir şey. Kesinlikle sürdürmenin bir yolunu bulacağım.”
‘BİR BAYAN VE SANATÇI OLARAK BASKI HİSSEDİYORUM’
Sureya Maliki ise Tahranlı bir ressam. Beş yıl evvel ülkesinden gelişiyle başlayan kıssasını şöyle anlatıyor; ”Bir bayan ve sanatçı olarak bir baskı hissediyordum. Bayanlar orada zorlanıyor. Özgürlük alanı yok. Çekilir bir şey olsaydı kendi memleketimden çıkıp gelmezdim lakin mecburdum. Orada sansür vardı. İstediğin sanatı üretemiyorsun, üretsen de satamıyorsun. Bayan figürü çizmemiz bile yasaktı.”
Sureya Maliki Düzgün derecede Türkçe öğrenen Maliki, geçimini sağlamak için farklı işlerde çalıştığını kaydediyor:
”Güzellik merkezinde alakam olmayan bir işte çalışmak durumunda kaldım. Fotoğraf sanatı üzerinde çalışıyorum. Lakin hiç bilmediğim bir yerdeyim bunları insanlara ulaştıramıyorum. Tıpkı vakitte yüzme antrenörüyüm. Lakin burada o sertifikayı kullanamıyorum. Geçiciyim diye. Evrakımı çevirmek istedim olmadı. O yüzden öteki bir iş yapmak zorunda kalıyorum.”
‘ÖZGÜR KALIP SANATIMLA UĞRAŞMAK İSTİYORUM’
Bayanların her vakit güçlü olmak zorunda bırakıldığını kaydeden Maliki, gayret etmeye devam edeceğinin ve yılmayacağının altını çiziyor:
”Hayatıma dair planlarım var. Bir düşüm var, gerçekleştirmek istiyorum. Özgür kalıp sanatla uğraşmak istiyorum. Bizim kanunlar zahmetli. Bilhassa bayanlar istikametinden. Kanunlar erkek tarafında. Bayanları savunmuyor. Bayanların gayreti var yıllardır devam ediyor lakin sonuç yok. Lakin bazen insan pes etmek istiyor ve kaçmak, kurtulmak istiyor.”
‘HASTA EŞİM VE ÇOCUKLARIMIN YÜKÜ BENİM OMUZLARIMDA’
Fatime Tuzish Bir başka göçmen bayan olan Fatime Tuzish’in öyküsü biraz daha farklı. Afgan asıllı olan Tuzish, iki yıldır çocuklarıyla bir arada kaçak yollardan geldiği Van’da. Çalışmadığı iş kalmamış. Kent merkezindeki bir işporta tezgâhında kışın sert soğuğu ve yazın kavurucu sıcağında meyve satarak çocuklarına bakan Tuzish, bir öteki göçmen aileyle tek gözlü bir meskende kalıyor. Tuzish, şu sözlerle başlıyor kendini anlatmaya: ”Yaşlı ve hasta olan eşim ve iki çocuğumla Afganistan’dan İran’a geçtik ve oradan da pasaport alarak geldik. Avrupa’ya gitmek istiyoruz. Vize müracaatında bulunduk fakat onaylanmadı. Lisanı bilmiyoruz, çok zorlanıyoruz. Bir gelir yok. İki çocuğum ve eşim var, geçimi sağlayamıyorum. Tüm yük benim omuzlarımda. İranlı biri tarafından dolandırıldık, İran’dan getirdiğimiz bütün parayı alıp gitti. Beş parasız kaldık. Kocam hasta ve yaşlı. Meyve satarak yönetim etmeye çalışıyorum. Bu soğukta saatlerce bekliyorum.” Bir çocuğunun hayatını kaybettiğini ve ülkesinden ayrılmaya o vakit karar verdiğini anlatan Tuzish, “Bir çocuğum orada öldü. Vefatından sonra ben de mahvoldum mezarlığa gidip gelmekten. Her gün gidip geliyordum. O yüzden oradan çıkıp gelmek istedim. Hayatım çok problemli, çok sıkıntı. Yardıma gereksinimimiz var, diğer bir aileyle birebir konutta kalıyoruz. Mesken de iki gözlü eski bir mesken. Lakin gücümüz buna yetiyor. Çocuklar büyümüş ancak okula gönderemiyoruz. Gelecekleri kararmış durumda. Onlar için bir şey yapamıyoruz.”
* Haber gazetecilerplatformu.com’da yayınlanmıştır.
