Ali Ekber YILDIRIM
Hindistan’dan ithal edilen makarnalık buğdayda “Hint Sürmesi” hastalığı tespit edilince geminin geri gönderilmesine karar verildi. Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından yapılan tahlillerde hastalık tespit edilince İskenderun’da bekleyen geminin geri gönderilmesi için gümrük süreçleri yapıldı en kısa vakitte geminin geri gönderilmesi bekleniyor.
Türkiye’nin Hindistan’dan buğday ithal ettiği haberi birinci olarak Sözcü Gazetesi muhabiri Hasret Ermiş Beyhan 12 Mayıs 2022’de yazdı. Bu haberden iki gün sonra 14 Mayıs’ta Hindistan buğday ihracatını yasakladığını duyurdu. Hindistan’ın aldığı yasak kararını toplumsal medya hesaplarımdan paylaştıktan sonra büyük yankı uyandırdı. Tarım ve Orman Bakanlığı ithalat haberinden 3 gün sonra ve Hindistan’ın ihracata yasak getirmesinden sonra Türkiye’nin Hindistan’dan buğday ithalatı yaptığına ait haberlerin gerçeği yansıtmadığını açıkladı. Açıklamada Türkiye’nin dünyanın birinci 10 tarım ülkesi ortasında yer aldığını, ayrıyeten 25 milyar dolarlık tarım ve besin eseri ihraç ettiğini belirterek Hindistan’dan rastgele bir buğday talebi olmadığını, Toprak Mahsulleri Ofisi’nin ithalat ihalelerinde Hindistan menşeli bir eser için teklif dahi alınmadığı bilgisine yer verildi.
Bakanlığın açıklamasının neden bu kadar geç yapıldığını bakanlık yetkililerine sorduğumda, devletin, Toprak Mahsulleri Ofisi’nin Hindistan’dan buğday talebi olmadığını lakin özel bölümün getirip getirmediğinin araştırıldığı ve özel dalın de getirmediğinin tespit edildikten sonra açıklamanın yapıldığı tabir edildi.
Hindistan buğdayını Oba Makarna getirdi
Bakanlığın açıklamasından sonra bahis tam kapanmışken, Gaziantep merkezli Oba Makarna tarafından Hindistan’dan 55 bin ton makarnalık buğday ithalatı için irtibat yapıldığı ve birinci geminin İskenderun Limanı’na geldiği anlaşıldı. Tarım ve Orman Bakanlığı Besin Denetim Genel Müdürlüğü İskenderun limanına yanaşan gemiden buğday numunesi alarak tahlil yaptı. Tahlillerde “Hint Sürmesi” hastalığı çıktığı için geminin girişine müsaade verilmedi.
İthalata ait belgeyi toplumsal medya hesaplarımdan paylaştıktan sonra tekrar büyük yankı uyandırdı. Oba Makarna CEO’su Alpaslan Özgüçlü beni telefonla aradı. Hindistan’dan makarnalık buğday getirdiklerini, Eurofins başta olmak üzere milletlerarası tahlil kuruluşlarına gemiden buğday numunesi alınarak tahlil yapıldığını ve pak çıktığını, Hint Sürmesi hastalığı olmadığı sonucu üzerine geminin getirildiğini söyledi.
Un ve makarna ihraç etmek için evvel buğday ithal etme kaidesi var
Yapılan ithalatın bakanlık yahut devletle ilgisi olmadığını özel firma olarak kendilerinin yaptığını belirten Alpaslan Özgüçlü’nün anlattıkları özetle şöyle: “Türkiye’de un, makarna ihracatı yapabilmek için evvel buğday ithalatı yapmanız gerekiyor. Yerli buğday ile un ve makarna ihracatı yapamıyorsunuz. Bu uygulama 2021 Ocak ayında başladı. Daha evvelki uygulamada evvel ihracatımızı yapar sonra buğday ithal ediyorduk. 2021’deki kuraklıkla birlikte içerde buğdayın azalması ve fiyatların da yükselmesi ile evvel ithalat sonra ihracat uygulamasına geçildi. Biz Rusya’dan Ukrayna’dan ithalat yapıyorduk ve işleyip ihraç ediyorduk. Rusya ve Ukrayna’nın savaşa girmesi ile birlikte tabi buradan buğday temin edilmesi zora girdi. Kanada’dan makarnalık buğday ithalatı yapıyorduk. Orada da kuraklık nedeniyle üretim azaldı. Kanada’dan eser almamız zorlaştı. Bunun üzerine Hindistan’dan alalım diye bu ülkeye gittik. Bu sırada Türkiye’nin Hindistan’dan buğday ithal ettiği haberi çıktı. Güya devlet ithalat yapıyor diye anlaşıldı. Bunun üzerine Tarım Bakanlığı bir açıklama ile Hindistan’dan buğday almadığını, rastgele bir talepte de bulunmadığını duyurdu. Haberde ‘Oba Makarna ithalat yapıyor’ denseydi bu açıklamaya gerek kalmayacaktı. Zira bakanlık kendisi ithalat yapmıyor. Özel dalın rastgele bir yerden makarnalık buğday ithalatı yapmasını önünde bir pürüz yok. Biz de bu ilişkiyi yaptık. Hindistan‘dan eseri almadan evvel tahlillerini yaptık. Eurofins, Control Union üzere memleketler arası laboratuarlarda yapılan tahlillerin hepsi de pak çıktı. Türkiye getirdik. Türkiye’de yapılan tahlillerde Hint Sürmesi tespit edildi. Gemi red yedi. Gemi red olunca itiraz edecek bir durumumuz yok. Geri gönderilecek. Bunun için buğdayı aldığımız firma ile navlun konusundaki pazarlığı yapıyoruz. Gümrük süreçlerini başlattık. Gemi geri gidecek.”
Gemideki buğdayın içeri girmesi kelam konusu değil
Tespit edilen Hint Sürmesi hastalığının Hindistan, Meksika, Brezilya ve Amerika’da görüldüğünü belirten Alpaslan Özgüçlü, bu hastalığın Türkiye’de karantina kapsamında olduğunu ve bu hastalığı taşıyan esere müsaade verilmediğini söyledi.
Özgüçlü: “Hindistan’da aldığımız tahlil raporlarını sunduk. Pak olduğu raporlarımızda var. Ancak, bakanlık ‘benim tahlilimde bu hastalık çıktı’ diyor ve karantina kapsamında olduğu için gemiyi kabul etmiyor. Kamuoyunda oluşan bu reaksiyon üzerine de bizim bu gemiyi içeri almamız zati artık mümkün de değil. Bu diğer ülkelere gidecek. Onlar da bunu kullanıp makarna olarak ihraç edecekler.”
Makarna ihracatında 9 yıldır şampiyon
Oba Makarna’nın Türkiye’nin en büyük makarna ihracatçısı olduğunu, yıllık 300 milyon dolarlık makarna ihraç ettiklerini hatırlatan Özgüçlü: “ Hububat, makarna konusunda çok esaslı bir firmayız. Makarna ihracatında 9 yıldır şampiyonuz. İtalya’nın elinden pazarları aldık. Yalnızca Avrupa Birliği’nin uyguladığı kota nedeniyle buraya sonlu ihracat yapabiliyoruz. Onun dışında çok sayıda ülkeye ihracat yapıyoruz. Ülkeye döviz kazandırıyoruz. Şu anda makarnada yüzde 100 buğday ithal ederek lakin ihracat yapabiliyorsunuz. Yani evvel ithalat yapacaksın daha sonra ihracat yapabilirsin bu nedenle de yaptığımız makarna ihracatının yüzde 100’ü ithalatla oluyor. Burada bizim hedefimiz maddi yarar elde etmek için de değil. Pazarlarımızı korumak istiyoruz. Bu geminin geri gitmesiyle 30 milyon dolarlık bir ihracat yani 2 bin konteyner makarna ihracatını Türkiye kaybetmiş oldu. Öteki ülkelere bunu kaptırmış olduk.” dedi.
“Hastalığın insan sıhhatine tesiri yok” argümanı
Oba Makarna CEO’su Alpaslan Özgüçlü, “Hint Sürmesi” hastalığının insan sıhhati açısından bir sakıncası olmadığını argüman ederek: “Bu buğday tohumluk olarak kullandığınızda yüzde 30 ile yüzde 50’ye varan oranda randıman kaybına neden oluyor. Yani insan sıhhati açısından bir meşakkati yok. Kaldı ki biz esasen bunu tohumluk olarak da satmıyoruz. Biz bunu makarna imalatında kullanıyoruz” bilgisini verdi.
Bakanlıktan “hastalık nedeniyle müsaade verilmedi” açıklaması
Tarım ve Orman Bakanlığı Hindistan’dan buğday ithalatı konusunda yeni bir açıklama yaptı. Açıklamada özetle şu bilgilere yer verildi:
“Ülkemize buğday ithalatında yapılan bitki sıhhati denetimleri 5996 Sayılı Kanun ile bu Kanuna nazaran hazırlanan Bitki Karantinası Yönetmeliğince yapılmaktadır. Hint sürmesi olarak bilinen Tilletia indica ülkemizde bulunmadığından ötürü etmenin konukçusu olan eserlerde tespiti durumunda, o eserlerin ülkemize girişine müsaade verilmemektedir.
Buğday ithalatında geldiği ülke ve menşeine bakılmaksızın %100 tahlil yapılarak bu etmenden ari eser olması durumunda ülkeye girişine müsaade verilmektedir. Bu uygulama yalnızca Hindistan değil tüm ülkelerden gelen buğday ithalatında da yapılmaktadır.
Buğday ithalatında bu etmenler için tahlil yapılacağı ve bu etmenler ile bulaşık eserlerin
ülkemize girişine müsaade verilmeyeceği konusunda 2020 ve 2021 yıllarında tüm ülkelerin IPPC temas noktalarına elektronik posta aracılığıyla bilgilendirme yapılmıştır. Bu durum hem ülkelerin resmi yetkilileri hem de ithalat ve ihracat yapan özel bölüm tarafından bilindiğinden ötürü etmen vilayetle bulaşık olan ülkelerden ithalat müracaatları yapılmamaktadır. Rastgele bir ithalat teşebbüsü olması durumunda da hudut denetimlerinde yapılan sıkı denetimler ve tahliller ile tespit edilerek girişlerine müsaade verilmemektedir.
Hindistan menşeili buğday ithalatı için kelam konusu firma tarafından ithalat başvurusu yapılmış olup, tahlil süreçleri yapılmıştır. Tahlil raporu sonucuna nazaran Tilletia indica etmeni ile bulaşık olduğu tespit edilmiştir.
Kelam konusu yönetmeliğin Madde-13: “ülkeye girişi yapılmak istenen bitki ve bitkisel eserler vilayetle öbür unsurların bitki sıhhati istikametinden tehlikeli ve ziyanlı olduğunun tespiti halinde, yükümlüsü tarafından derhal yurtdışı edilir” kararı gereği ilgili Gümrük Müdürlüğü ve firmasına ithalatın uygun olmadığı yazı ile bildirilmiştir. Tilletia indica ile bulaşık bulunmasından ötürü yurda girişine müsaade verilmemiştir. Mevzu hassasiyetle tüm ünitelerimiz tarafından yakından takip edilmektedir.
Bakanlığımız halkımızın sıhhatini korumak için gerekli bütün adımları titizlikle atmakta ve sıhhatsiz eserlerin ülkemize girişine müsaade vermemektedir.”