Büşra Uyar
Çoğunlukla şahit olduğumuz üzere edebiyat maceraya çağrılan erkeklerin öyküsünü pek sever destanlardan kutsal Buca travesti kitaplara dek böyledir bu Karakter arketipiyle maceraya atılanların en kıymetli görevi bu seyahatin sonunda değişmektir
Halbuki 1719 yılında yayımlanan ‘Robinson Crusoe’ ile birlikte seyahat bir anda tuhaf bir lanet haline Çankaya travesti gelmişti Refahı çok yerinde Avrupalı beyaz erkeğimiz dünyayı keşfetmek konusunda bastırılamaz bir dilek duyuyor bu dileği ıssız bir adada yirmi sekiz yıllık kaskatı bir yalnızlıkta karşılık buluyordu
Her ne kadar Cebeci travesti ‘Robinson Crouse’ ciddi bir yapıtsa de Jonathan Swift in 1726 yılında tamamladığı ‘Gulliver in Gezileri’ de bir bakıma en az o kadar ciddiydi Eh bu iki İngiliz klasiğinin en büyük Cihangir travesti ortak noktası da onları birbirine bağlıyordu natürel Avrupa nın geri kalanını yeni kültürler olarak tanımlayabilecek kadar açık başa sahip iki beyaz Avrupalı erkeğin kıssası Meğer Gulliver in yaptığı seyahatler Robinson Dikmen travesti ın ilmek ilmek işlediği liberalizme ada hudutlarındaki yalnızlığında bile kök salan emperyal genişleme ciddiyetine kıyasla halüsinojenik ütopyalar geçidi üzereydi Şöyle de diyebiliriz Robinson Crouse lanetliydi kesindi bu ancak Lemuel Gulliver in macerasında da bir bit yeniği vardı
İrtibat Yayınları nın Çocuk Klasikleri dizisi kapsamında lisanımıza tekrar kazandırılan klasikler elbet ki bir yandan çocuklar için lakin bir yandan da yalnızca onlar için olmanın çok ötesinde Aslında muharrirlerinin yüzyıllar ötesinden arzuladıkları kavuşma anı bu Jonathan Swift de bu kavuşma merasiminde yerini alıyor İrlandalıların ironi konusundaki muazzam yeteneklerini kendi absürt dehasıyla birleştirerek hala bizleri hayrete düşüren ve çocuk okurları eğlendiren bir macerayı taptaze tutmayı başarabiliyor
Caption Dört kısımdan oluşan ‘Gulliver in Gezileri’ Lemuel Gulliver in dört farklı ülkeyi kapsayan on altı yıl ve yedi aylık serüvenlerini ele alıyor Bu seyahat günlüğünde Gulliver birinci başta Lilliput İmparatorluğu nda dev Brobdingnaglılar diyarında cüce Laputalılar diyarında dürtülmesi gerekmeyen normal biri ve bilge atlar diyarı Houyhnhnm de yahoo larla ortasındaki farkı gereğince ortaya koyamayan bir insan oluveriyor Muazzam kontrast yaratan tüm yeni durumlarına karşın konuğu olduğu ülkelerin lisanını toplumsal yapısı ve politik yapılanmasını biçimsiz bulabilecek Avrupalı kimliğini asla köşeye koymamak kaidesiyle tabii
Swift in süper satirinin büyüsü buradan besleniyor aslında Tuhaf bir biricik ötekilik hali Satirin gücünün ve yıkıcılığının çoğunlukla şeytani gülme hareketinden geldiği gülme aksiyonunu ise en kolay tarifiyle karşı tarafı gülünecek şey haline getirme uğraşından ibaret olduğu düşünülürse Gulliver daima gülünecek durumda Yeniden de her daim saygılı Lakin bu hürmet sırf statü sahibi olanlar için geçerli Çoğunlukla bir krallık kimi vakitse devler ya da bilge atlar ülkesinde onu aciz halde bulanların bir anda ediniverdiği efendilik statüsü
Gulliver in gezdiği ülkeler çocuklar için sevinçli ütopyalardır Yapısı gereği tetikleyici olaydan yoksun sıkıcı ütopyalar düşünülürse farklı bir durumdur bu Gulliver in konuk olduğu ülkelerin hiçbirinde palavra dolandırıcılık şiddet savaş yoktur O denli ki birtakım ülkelerde ip üstünde hünerlerinizi sergileyerek düzgün bir statü elde etmek ya da biraz salatalık ve güneş ışığıyla bilimin şahikalarında süzülmek mümkündür Ancak Gulliver in ve büyüklerin dünyası için yetersizdir bunlar Çünkü Gulliver uzun sohbetler etme fırsatı bulduğu başkanlara Avrupa nın politik yapısını adalet sistemini ve dünyanın geri kalanını medenileştirme uğraşlarını anlatmakta zorlanır Uygun sözleri yahut objeleri bulamadığı için onlar yetersizdir O denli ya palavra söylemek nedir ve buna neden muhtaçlık duyulur anlatamıyor barut silah üzere medeni icatların kullanım maksatları karşı tarafın boş bakmasına ya da kaşlarını çatmasına sebep oluyor Onların zayıflığı değil de nedir bu
Gulliver özelinde en büyük özelliğinin mantık olduğu tez eden bu yaratıklar silsilesi o kutsal Avrupa ve bizler tüm bunların sonunda bazen sürüngen bazen ise yaşamanın zarafetinden bihaber yahoo lar olarak yaftalanıyoruz tiksintiyle Gulliver karakter arkını bu yıkımla tamamlıyor tahminen de on altı yıl yedi ay sonunda bir Avrupalı evet Lakin neye fayda ki bu
Gençliğimde birçok seyahat kitabı okumuş ve hepsini çok beğenmiştim diyor Gulliver yapıtını sonlandırırken Oysa artık dünyanın pek çok yerini gezmiş ve kendi gözlemlerime dayanarak o hayal eseri masalların düzmeceliğini görmüş biri olarak bu tıp kitaplardan da insanlığın saflığının bu türlü suistimal edilmesinden de tiksiniyorum
Bağlantı Yayınları nın Çocuk Klasikleri dizisinde Bilgesu Savcı nın tam metinden incelikli çevirisiyle yer alan ‘Gulliver in Gezileri’ hem süper bir satir hem de gerçek bir seyahat günlüğü olarak belleklerimizde yer ediniyor Artık sıra saflığımızı suistimal etmeyen bir yapıtın akabinde aynada kendimize alıcı gözüyle bakmakta O denli ya yahoo lardan ne farkımız var bilmeliyiz
