Son devrin en sık yapılan tartışmalarından biri, ülkedeki büyük problemlere karşın AKP’nin oyunun neden yüzde 30’un altına düşmediği. Bu beklenti, büyük oranda insanın tam rasyonel bir varlık olduğu varsayımına dayalı. Halbuki birçok çalışma, insanın düzgün ihtimalle hudutlu rasyonel bir varlık olduğunu ortaya koyuyor. Hatta, son devir daha da büyüyen davranışsal iktisadın okumalarını klâsik iktisattan büyük oranda ayıran da bu; hudutlu rasyonellik.
AKP’nin neden DSP üzere bir ekonomik krizde yüzde 1’lere gelmediğini anlamakta zorlandığını söz edenlerin kaçırdığı bir başka ayrıntı ise, AKP seçmenin hisleri ve duygusal bağları. Erdoğan, siyasi hayatının başından bu yana büyük bir seçmen kümesini duygusal olarak yakaladı. 2002 sonrası süreçte, kamu imkanlarından, medya gücünden, parti teşkilatlarından ve siyasal bağlantıdan güzel faydalanmasıyla birlikte birinci vakitlerde “beğenme” ile başlayan his, büyük seçmen kümelerinde “aidiyet”e evrildi. Bu aidiyet bağının her şeye karşın AKP’de kalan bu yüzde 30’luk seçmende güçlü olduğunu görüyoruz. Bir araştırma yolu olan Focus Küme çalışmalarında, bu bireylere “bu pazar seçim olsa ve iktidar değişse ne hissedersiniz” diye sorduğunuzda, kıymetli bir kısmı bir an duraksayıp, duygusallaşıp bir müddet yanıt veremiyor. Hissin büyüklüğünü tanım edecek çok sayıda örneğe tanıklık ettik fakat yazının kısıtı nedeniyle bu durumla ilgili değerlendirmelerimi öbür yazılara bırakmayı tercih ediyorum.
Yaşananlara karşın, seçmende kopmaların olmamasının en çok sorgulandığı periyotlar çoklukla yolsuzluk savlarının yahut evraklarının tartışıldığı periyotlardır. Sıklıkla, siyasetçiden özel hayatı da dahil ahlaki bir eşik beklentisinde olan seçmenin, yolsuzluk tezleri karşısında oy verdiği partiyi cezalandıracağı umulmaktadır. Seçim sonuçları bu beklentiyi karşılamayınca da bu durum, seçmenin oy vermeyeceği kabulü üzerinden, oyların çalındığı savlarını gündeme getirmektedir.
Husus, AKP/Erdoğan ve seçmeniyle alakası olduğunda, duygusal bağı içermeyen her tahlil eksik kalacaktır. Bu değerlendirmeyi âlâ anlatacağını düşündüğüm bir bilgiyi paylaşmak isterim. Son hafta yaptığımız ölçümde, seçmene iki başka soru sorduk. Bunlardan birincisi “Oy vermeyi düşündüğünüz partinin genel lideriyle ilgili bir yolsuzluk ortaya çıkması durumunda partiye yönelik oy tercihiniz ne istikamette olur?” Sorusuydu. Karşılıkları birlikte inceleyelim.
Gördüğünüz üzere öbür parti tabanlarına emsal bir biçimde, AKP seçmeninin de yüzde 42,2’si mutlaka oy vermem, yüzde 23,8’i de oy vermem karşılıklarını vermektedir. Yani toplamda AKP seçmeninin yüzde 66’sı yolsuzluk yapılması halinde AKP’ye oy vermeyeceğini belirtmektedir. Yalnızca bu bilgiye bakıp “Ee o halde yolsuzluk savları yahut evrakları AKP’yi eritecektir” diyebilirsiniz. Durum o denli değil. Neden o denli olmadığını anlamak için ikinci sorunun karşılığına bakalım. İkinci soru şu: “Rakip partinin genel lideri, oy vermeyi düşündüğünüz partinin genel lideri hakkında yolsuzluk tezlerinde bulunsa, bu tezlere ne derece güvenirsiniz?” Karşılıkları da aşağıdaki üzere.
Gördüğünüz üzere, AKP seçmeninin büyük kısmı, her hangi bir rakip parti genel liderinin, oy vermeyi düşündüğü partisinin genel liderinin yolsuzluk yaptığı istikametindeki tezlerine güvenmediğini belirtmektedir. Bu argümanlara güvendiğini belirten seçmen kümesi, AKP’de sırf yüzde 12. Bu ortada, AKP seçmeninde durum böyleyken öbür partilerin tabanında durumun farklı olduğunu sav edemeyiz. Neredeyse tıpkı diyebileceğimiz oranların olduğunu tabloyu incelediğinizde görebilirsiniz.
Öbür birçok bilgi bize, yolsuzluk tezlerinin muhalif seçmeni öfkelendirdiği kadar iktidara oy veren seçmeni etkilemediğini gösteriyor. Kutuplaşmanın da tesiri ile birlikte, yolsuzluk savları, iktidara oy veren seçmenin eko çemberine düşmemektedir. Düşse bile inandırıcılığı zayıf kalmaktadır. Bilgili şartta, argüman sahibinin kim olduğundan bağımsız, seçmende pek bir karşılığı olma ihtimali yoktur. Seçmenin yolsuzluk vb. tezlerden çok, somut problemlere sözcülük edilmesi ve umudu büyütecek vaatlerin paylaşılmasına dayanağının daha çok olduğunu söyleyebiliriz. Buna somut örneklerden biri ise, bu hafta CHP Genel Lideri Sayın Kemal Kılıçdaroğlu’nun konuşmasıdır. Aşağıdaki konuşmayı deneklere izlettik.
Sayın Kılıçdaroğlu’nun bu açıklamasına ne derece katıldıklarını sorduk.
Tablodan da görüldüğü üzere Sayın Kılıçdaroğlu’nun bu açıklamasına iştirak oranı, tüm seçmen genelinde yüzde 68,6’dır. Muhalefetin, toplumun somut problemlerine dair sözcülük üstlendiğinde seçmenden takviye aldığını, bu açıklama özelinde bir kere daha deneyimliyoruz.
Toplumun büyük sıkıntıları karşısında, iktidarın iki politik stratejisinin olduğunu düşünüyorum. Bunlardan birincisi, tansiyonu, münasebetiyle da kutuplaştırmayı artırmak, ikincisi ise “ertelenmiş mutluluklar vaat etmek”. Tansiyon siyasetinin tesirine dair geçmişte çok data paylaşmıştık. “Ertelenmiş mutluluklar vaadine toplumun cevabı nedir?” sorusuna, gelin Erdoğan’ın bu haftaki açıklamasına iştirak seviyesinde cevap arayalım. Erdoğan’ın bu hafta yaptığı konuşmasını deneklere izlettik.
Görüldüğü üzere ertelenmiş memnunluk vaadine iştirak yüzde 37,8’de kalıyor.
Kurumların zayıf olduğu gelişmekte olan ülkelerde, siyasetin toplumların hayatına tesiri büyüktür. Yanlışsız siyasal tercihler, refahı, özgürlüğü, adaleti ve barışı büyütür. Bugün iktidarın yaptığı üzere yanlış tercihler ise elde olan kazanımları bile eritir.
Elbette asli vazifelerimizden biri yolsuzlukları teşhir etmek ve uğraş etmektir. Lakin bize düşen; yolsuzluktan arındırılmış bir ülke hayalimiz için, kendi amaçlarımızı, vaatlerimizi ve tahlil tekliflerimizi, bıkmadan, usanmadan lisana getirmektir. Hakikat olan bu yoldur. Bu yol iktidar yoludur.