Birinci, orta ve lise tahsilimi Samsun’da tamamlayan Ebru Çaloğlu, lisans eğitimi için İstanbul’a gelir. Eğitimini tamamlayınca öğretmenlik yapmaya başlayan Çaloğlu, uzun yıllar bu bölümde çalışır. Akabinde İzmir’e yerleşir. Masal çeşidi üzerine yaptığı pedagojik çalışmalarını Seferihisar’da “Masal Ekseninde Okul Öncesi Eğitim” projesi sayesinde, dezavantajlı çocuklarla birlikte hayata geçirir. Türkiye’nin birinci Masalevi’ni Seferihisar Belediyesi’nin takviyesiyle kurar.
Çaloğlu’yla 14 klasik edebiyat metnini merkeze alarak hazırladığı ‘Arkabahçe’ isimli kitabı için bir ortaya geldik. Romanların perde ardını, oluştuğu şartları anlatan Çaloğlu’yla Covid-19 sürecindeki eğitim sıkıntılarını da konuştuk.
Klasiklerle tanışmak, onları okumak başlı başına bir süreç… Klasiklerle ne vakit tanıştınız, çocukken çok kitap okur muydunuz?
Kitap okumayı ve ders çalışmayı oyuna tercih eden çocuklardan biri olduğumu söylersem birçok okur, çok sıkıcı biri olduğumu düşünecek lakin ben bir şeyler öğrenirken, bilhassa ilgi duyduğum alanlara yönelik şeylerse bunlar, daima çok eğlenmişimdir. Annemin “Ebru kâfi artık, biraz da dışarı çık, gez dolaş” dediği vakitler çoktur. Natürel, üniversite yıllarında işler değişti, tüm açığı kapattım sanırım.
Klasiklerle, okumayı öğrendikten çabucak sonra tanıştım. Okumayı öğrenmek hayatımın en büyük keşfiydi. Annem sağ olsun okuma yeteneğimin gelişmesinde çok değerli bir rolü oldu. Mükafatı her vakit kitaplardı. Elimden fiyat, kitap almaya giderdik. Harikulade heyecanlanırdım. Ortaokul ve lisede okul kütüphanesini kullanmaya başladım. Özelikle lisede Yunan tragedyaları da dahil birçok klasiği çılgın üzere okudum. Bu ortada anne babalar için tahminen taraf gösterici olur diye söylemek isterim. Annem okuduğum her kitabı anlattırırdı bana. Bu eforunun, tabir gücümün gelişmesine ve anlatıcılığıma katkısı çok büyük. Lise yıllarında öğretmenlerimin birkaçının, o günkü dersi başından sonuna benim anlatmamı istediği vakitler olmuştur. Ben de can atardım bunun için.
Klasiklerin yazılış serüvenini, nasıl ortaya çıktığını düşünmek ayrıyeten bir merak konusu sanıyoruz. Ne vakit başladı bu durum? Birinci incelemelerinizde karşınıza neler çıktı?
Uzun yıllar edebiyat öğretmenliği ve yardımcı ders kitapları müellifliği yaptım. Cephede en yeterli cephane klasiklerdir lakin öğrenciler ya da gençler birçok vakit klasikleri okumak konusunda direnç gösterirler. Daha yeni ve tanınan kitapları tercih ederler. Elbette haksız değiller ve gösterdikleri direnci “Klasikleri okumak, okumamaktan iyidir” mottosuyla kırmak pek mümkün olmaz. Notlar, imtihanlar da bir nebze tesirli olur fakat birçok defa geniş özetlerin tercih edildiğine üzülerek şahit olursunuz. O günlerde tahlil olarak klasiklerle ve yaratıcılarıyla ilgili değişik minik anekdotlar anlatarak onların ilgilerini bu eşsiz kitaplar üstüne çekmeye çalışıyordum. İşe yarıyordu, ben de devam ettirdim. Sonrasında dersler; fikir alışverişlerinin, değişik bakış açılarının ve değerlendirmelerin havada uçuştuğu hem eğlenceli hem yaratıcılık dolu bir sürece dönüştü. Öğrencilerimle paylaştığım anekdotların olumlu dönüşü sonucunda ben de daha çok öykünün peşine düştüm. Ve yıllar sonra bir gün, bunları bir ortaya toplamamın bir mecburilik olduğunu düşünmeye başladım ve yazmaya karar verdim.
Hangi yapıtları seçtiniz? Seçtiğiniz yapıtları neye nazaran belirlediniz?
‘Arkabahçe’nin hazırlık sürecinde çok sayıda kaynak taradım. İnanılmaz olaylara ve tecrübelere tanıklık ettim, o denli ki “Hangi kitap böylesine sarsıcı bir gerçeği tam olarak yansıtmayı başarabilir ki?” sorusu, aklımdan pek çok kere geçti. Aslında klasikler tam da bunu başaran kitaplar olduğu için klasiktiler.
‘Arkabahçe’yi her yaştan okurun okumasını çok istiyorum. Bu, ister istemez -çok sarsıcı da olsa- birtakım klasiklerin perde gerisini yazmamdaki en kıymetli mahzuru oluşturdu. ‘Alice Mükemmeller Diyarında’… Hepimizin sevdiği bir eser olmasına karşın ardında bir pedofili kıssası vardı, ‘Lolita’ için de tıpkı durum kelam konusuydu. Ayrıyeten ‘Arkabahçe’de anlattığım olaylar, kelamını ettiğim başyapıtların doğmasına ilham olmuştu lakin sizin o yapıtları okurken bunları kestirim etmeniz imkânsız. Klasiklerin kıymetli bir kısmında yapıtın yazıldığı periyodun kıymetli tarihi olaylarının kıssasına yer veriliyor. Münasebetiyle da kitabı okuduğunuzda perde gerisindeki olaylara aşağı üst hâkim oluyorsunuz. Dediğim üzere ‘Arkabahçe’de yer verdiğim yapıtların perde artları iddia edemeyeceğimiz olaylara, şahıslara, dostluklara, kitaplara vs. dayanıyor. Kitaba aldığım yapıtları seçmemde bunlar tesirli oldu.
Bu kapsamda bir çalışma yapmanın tarihî ve sosyolojik karşılıkları da var kesinlikle. Bu dengeyi nasıl kurdunuz? Çalışmayı hazırlarken toplumsal bilimler bağlamında nasıl bir çalışma formülü izlediniz?
‘Arkabahçe’yi yazmaya karar verdiğimde çok sayıda ve tıpta kaynak taradım. Bu süreç benim için çok heyecanlı ve zevkli geçti. İnanılmaz olaylar, irtibatlar vardı bu ölümsüz yapıtların artlarında. Elbette yaşananlar, periyotla ve zihniyetiyle direkt ilgiliydi. Yazmaya başladığımda ne kadarını anlatmalıyım konusunda tereddüt yaşadığımı söylemem gerek. Dediğim üzere, her yaştan okura ulaşmak istiyordum. Kitap yayımlandıktan sonra birinci okuyanlardan biri çok pahalı dostum ve hocam Sunay Akın’ın şöyle bir değerlendirmesi oldu: “Ağzımıza bir parmak bal çaldın, bıraktın Ebru Hocam, sen bu kitabı beş yüz sayfa da yazardın, devamını bekliyoruz.” Sağ olsun yazmam konusunda beni her vakit yüreklendiren insanlardan biridir Sunay Hocam.
Birebir vakitte bir eğitimci de olmanız kitabın lisanına sirayet etmiş gibi… Çalışmayı bilhassa gençler için kaleme aldığınız düşünülebilir mi?
Eğitimci olmam, gençlerin-öğrencilerin bir okuma kültürlerinin olmasını, klasiklerin de o okuma kültürünün değerli bir kesimi olmasını istememde elbette çok tesirli. Onların kozmik bedellerle donanmaları, kimsenin bize sandığımız kadar yabancı olmadığını anlamalarını çok önemsiyorum. Onları eğitirken geleceği, geleceğimizi inşa ediyoruz münasebetiyle gençlerin öncelikli okurlarım olmasını istemem doğrudur.
Klasikleri okumuş yetişkinler de varlıklı hayat tecrübeleriyle oluşturdukları yeni bakış açılarıyla onları tekrar okurken bir sürü yeni ayrıntıyı yakalamanın tadını çıkartabilirler. Ayrıyeten sevdikleri ve hayatlarının bir kesimi olan bu yapıtların doğuş öyküleri onlar için çok daha şaşırtan olacaktır.
Bir eğitimci de olduğunuz için fikrinizi merak ediyoruz. Malum Covid-19 sürecindeki eğitim siyasetlerini nasıl yorumluyorsunuz?
Eğitim, birçok disiplinin ortak çalışmasıdır. Çocuklara ne öğreteceğinizi ve nasıl öğreteceğinizi bilmek zannedildiği kadar kolay bir iş değil. Bizler eğitim kitapları müellifleri olarak en güçlü cephaneleri hazır etsek de cephede savaşanlar öğretmenlerdir. Benim bir eğitimci olarak eğitimde birinci olarak el atılmasının gerekli olduğuna inandığım husus; öğretim programı yahut öğretim metotları değil; öğretmen yetiştirme ve kime öğretmenlik ehliyeti vereceğiz bahsidir. Eğitimde bir şeyleri hakikat yapmayı hayal ediyorsak öğretmen olacak bireylere çok fazla emek vermemiz; onlardan da tıpkı şeyi kendileri için yapmalarını talep etmemiz gerekiyor. Öğretmen, bildiğinin öğretmenlik yapmasına yeteceğini düşünmemelidir zira hiçbir vakit yetmez. Bu temel sorunu çözmediğimiz sürece istediğimiz eğitim siyasetini ithal edelim ya da devşirelim kanımca eğitimde istek edilen kaliteye ulaşamayız.
Hazırladığınız bir çalışma var mı? Günleriniz nasıl geçiyor?
Roman ve hikaye alanında çok pahalı muharrirlerin editörlüğünü yapmayı sürdürüyorum. Liseler için yardımcı ders kaynakları hazırlamaya devam ediyorum. Tıpkı vakitte kültür alanında yazmayı planladığım ikici kitabın notlarını da almaya başladım. Günlerim okuma ve yazmanın dışında toprakla, bahçeyle, ağaçlarla ve hayvanlarla ilgilenerek geçiyor.
Ayrıyeten ‘Arkabahçe’yi yayımlamamdaki katkıları için Sayın Üstün Dökmen’e ve süreci harika yöneterek benim yükümü ziyadesiyle hafifleten Remzi Kitabevi’ne teşekkürlerimi sunmak isterim.