Mehmet Hanifi GÜLEL
Bakliyat eserlerinde fiyat artışı devam ediyor. Bilhassa fasulyede yaşanan artışlar dalda dikkat çekiyor. Mayıs ayının sonunda 8 ile 8,5 milimetre fasulyenin fiyatı 21 liradan satılırken, 1 Temmuz prestijiyle yüzde 38’den fazla artarak toptan kilogram fiyatı 29 liraya çıktı. Hasadı yapılan ve bu yıl rekoltede 400 bin ton beklentisi, kırmızı mercimeğin son iki ayda fiyatı yüzde 11,3 azalışla 22 liradan 19,50 liraya geriledi. Yıllık bazda da bakıldığında Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) datalarına nazaran ise en yüksek artış yüzde 193 ile fasulyede yaşanırken en düşük artış ise yüzde 73 ile kırmızı mercimekte görüldü. Yeşil mercimekte yüzde 169, nohutta yüzde 138 fiyat artışı yaşandı. Hasadın yaklaşması ve geçen yıl rekolte artışlarına karşın fiyat artışların olağan olmadığını belirten bölüm temsilcileri, arz-talep dengesizliği ve döviz kurunda yaşanan artışın fiyatlara üst istikamette baskı yaptığını söylediler.
Arz-talepte dengesizliği fiyatları etkiliyor
Son iki yılda yaşanan pandemi süreci, kuraklık ve Rusya-Ukrayna savaşı üzere olağandışı bir devirden geçildiğini kaydeden Mersin Ticaret Borsası ve Ulusal Baklagil Kurulu İdare Heyeti Lideri Ö. Abdullah Özdemir, arz-talep dengesizliğinin fiyat artışlarında etken olduğunu kaydetti. Ülkelerin pandemi periyodunda tarım eserlerinde bilhassa kendi kendine yeterlilik bağlamında daha muhafazacı siyasetler uygulamaya başladığını vurgulayan Özdemir, “Birçok ülke üzere Türkiye de ilgili eserlerde ihracat yasağı getirdi. Öbür yandan tüm dünyada olduğu üzere kuraklık hasebiyle yurtiçinde de rekolte kaybı yaşandı ve bakliyat üretimimiz 1 milyon 54 bin tona geriledi. Hasebiyle stok seviyeleri de azaldı. Arz ve talep istikrarında yaşanan bu problemler fiyatlar üzerinde üst istikamette tesir yarattı. Ayrıyeten dolar kuru da son bir yılda yüzde 92 arttı” dedi.
Fasulyede 285 bin ton rekolte öngörülüyor
Son bir yılda ziraî girdi maliyetlerinin arttığını kaydeden Özdemir, TÜİK sayılarına nazaran mazotta yüzde 229, elektrikte yüzde 108, gübrede yüzde 241 ve ziraî ilaçlarda yüzde 94 girdi artışı yaşandığını aktararak, tüm bu ögelerin fiyatlara olumsuz yansıdığını söz etti. Fasulye fiyatlarını da pahalandıran Özdemir, bakliyat eserlerinde üretim artış beklentisinin tersine, TÜİK istatistiklerine nazaran geçen yıl 305 bin ton olarak gerçekleşen kuru fasulye üretiminin bu yıl 285 bin ton beklendiğini bildirdi. Özdemir, “Ayrıca TÜİK datalarına nazaran, 26 Şubat’ta ihracatı yasağına kadar fasulyede 50 bin 662 ton ihracatla 55,8 milyon dolar gelir elde edildi. Bu ölçü evvelki yıl ihracat döneminde ise yaklaşık 23 bin tondu ve 28,1 milyon dolar bedelinde ihracat yapılmıştı” dedi.
Mercimekte rekolte arttı, fiyat düştü
Türkiye’nin bakliyat üretimi ve ihracatında kırmızı mercimeğin farklı bir değeri olduğunu kaydeden Özdemir, bakliyat üretiminin yüzde 22’sini ve ihracatının yüzde 37’sini kırmızı mercimeğin oluşturduğunu söyledi. Türkiye’nin dünya kırmızı mercimek üretiminde dördüncü, ihracatında ise üçüncü sırada yer aldığını aktaran Özdemir, “2017 yılında kırmızı mercimekte üretimimiz 400 bin tondu, geçen yıl yaşanan kuraklık nedeniyle üretimimiz 228 bin tona düştü. Fakat bu yıl bu olumsuz tablo bilakis döndü. Şu an hasat dönemi tamamlanmak üzere. Ekim alanlarında ve alınan randımanda geçen yıla nazaran kıymetli artış var. TÜİK iddialarına nazaran üretimin geçen yıla kıyasla yüzde 75 artması bekleniyor. Böylelikle yine 2017 yılı düzeyi olan 400 bin tona ulaşılması öngörülüyor” tabirini kullandı.
Hasatla bir arada fiyatlar netlik kazanacak
Şu anda kırmızı mercimekte hasat dönemi tamamlanmak üzere olduğunu ve nohutta yeni başladığını bildiren Özdemir, fasulyede 15 Ağustos’ta başlayacağını, bu eserlerde hasadın başlaması ile birlikte fi yat beklentilerin daha da netlik kazanacağını aktardı. Bakliyat eserlerinde kısmen stokçuluk yapıldığını belirten Özdemir, şunları kaydetti: “Özellikle kırmızı mercimekte ve kısmen nohutta yaşanıyor. Spekülatörlerin sistemde yer aldığı bir sistem fi yatlarda manipülasyonun ve stokçuluğun önünü açıyor. Gen merkezi ülkemiz olan bakliyatta üretimin daha fazla desteklenerek birinci etapta kendi kendine yeten, ikinci kademede ise yine net ihracatçı bir ülke haline gelmek öncelikli amacımız olmalı.”