Pandemiyle başlayan süreçte hammadde ve işletme sarfiyatlarında yaşanan çok maliyet artışları üreticinin belini bükerken, kapasite artırma ve yeni eser geliştirme üzere yatırımlar, finansmana erişimdeki zorluklar nedeniyle askıya alınıyor. Meğer ihracatta, bu periyotta büyük fırsatlar var.
Uzakdoğu’dan alımı azaltarak Türkiye’ye yönelen Avrupalı ve ABD’li firmalar, Türk üreticilerin kapısını çalıyor, büyük üretim kapasiteleri arıyor. Kimyadan hazır giysiye, mobilyadan dokumaya çeşitli alanlarda faaliyet gösteren birçok endüstrici ise, “Arazi fiyatları, inşaat maliyetleri çok yükseldi.
Öbür yandan sabit faizli, uzun vadeli bir finansman bulamıyoruz. Yatırımları öteliyoruz. Bir yandan ihracat fırsatını da kaçırmak istemiyoruz” diyor.
Son devirde sıklıkla lisana getirilen yatırım iştahındaki son durumu öğrenmek için görüştüğüm birçok endüstrici, bırakın yeni yatırımı, işletme sermayesi bulmakta bile külfet yaşadıklarını söylüyor.
FAYAT: İŞTAH VAR, FİNANSMAN YOK
System Denim AŞ’nin işvereni ve TOBB Hazır Giysi ve Konfeksiyon Sanayi Meclis Lideri Onur Fayat, Avrupa’nın etkisyle Türkiye’nin tekrar üretim üssü olması ismine bilhassa orta mamul üretimi yapmak için OSB’lerde arazi tahsislerinin yapıldığını söylüyor.
Fayat, “Dolayısıyla burada bir iştah var, lakin herkes bu iştahın devamında yatırımların tamamlanması için en azından kredi maliyetlerindeki öngörüyü bekliyor” diye konuşuyor. Fayat, şöyle devam ediyor: “Sanayici, iki yılı geri ödemesiz, 5 yıllık ödemesi de sabit faizli olan bir krediye muhtaçlık duyuyor. Yatırımcı, önünü göremediği bir finansman maliyetine girerse, oradaki bir değişiklik bütün hesapları allak bulak eder. Yatırımı da imkansız hale getirir. Bu işler bu türlü cepte özsermaye ile yapılacak işler değil. Bu biçimde giderse yatırım avantajını kaybeder Türkiye. Devlet daima yeni paketler açıklıyor lakin kredilerdeki değişken faiz gözümüzü korkutuyor. Yatırım dediğiniz çabucak bugün olmuyor, en az 2 yıl sürüyor üretime başlamak. Avrupalı rakipler, 2 yıl içerisinde yatırımları tamamlayıp hangi eseri seçtilerse süratli bir halde üretime geçiyor.”
AKYÜZ: AVANTAJI KAYBEDİYORUZ
Akyüz Plastik İdare Konseyi Lideri Murat Akyüz de, kimya dalındaki yatırımlardan kelam ediyor. Avrupalı ve ABD’li alıcıların Çin’den kaçması, Rusya Ukrayna savaşından ötürü Rusya tedarikinin Türkiye üzerinden yapılması zorunluluğun artması, Uzakdoğu üzere dünyanın bir numaralı tedarikçisinin konteyner maliyetlerinin Türkiye’nin iki katı olması üzere etkenlerin Türkiye üzerindeki ticaret trafiğini artırdığını söyleyen Akyüz, “Bu, güzel olan durum. Bizdeki berbat olan şey, yeni yatırım için finansman bulamamak” diyor.
‘Örneğin 1 milyon doları bulamıyorum ben’ diyen Akyüz, şunları anlatıyor: “Ar-Ge, yatırım… Her türlü üretimde benim bunları yapabilmem için uzun vadeli kaynaklara gereksinimim var. Şu anda yapılan şey şu; kısa vadelerle firmalar besleniyor tamam lakin örneğin 1 milyon doları lakin 1 yıl vadeyle alabiliyorum ben. Lakin benim rakibim Avrupa’da, 7 yıl vadeli kredi alıyor, orada üretime başlıyor. AB’nin verdiği kredilerle Türkiye’dekiler ortasında 7 kat vakit farkı var.” Akyüz Plastik olarak öteledikleri yatırımlar olduğundan bahseden Akyüz, “Türkiye’de kendi alanımızda yapmak istediğimiz akrilik levha üretimi üzere planlarımız var. Mevcut tesisimizin içerisinde başlatmayı planlıyorduk, makine yatırımına muhtaçlığımız var ağır olarak ancak hiçbirini yapamadık. Yaklaşık 5 milyon dolarlık bir yatırım… Kredinin karşılığını gösteremiyoruz, bütün teminatlarımız dolu. Değişken faizli krediler gözümüzü korkutuyor. Bir iki yıllık kredilerle bu türlü bir işe giremeyiz” diye konuşuyor.
“Önce işletme sermayesi lazım”
TOBB Mobilya Eserleri Bölüm Meclisi Lideri Ercan Cet, kelama öncelikle işletme sermayesindeki dertlerle başlıyor. Cet, “Hammadde fiyatları arttı, birebir işi yapmak için en az 2.5 kat sermayeye muhtaçlığı var işletmelerin. Türkiye’ye ihracatta baht doğdu lakin bu sefer de hammadde artışlarından ötürü ucuz işletme sermayesine gereksinimimiz var ki, birebir işi yapalım. Daha evvel vadeli mal alabiliyorduk, bu da bir işletme sermayesiydi. Şu anda malzemeyi nakit olarak bile bulamıyoruz. Kesimimizde kapasitelerin büyümesi de gerekiyor. Bilhassa ABD büyük montanlı ihracat yapacak firmalar istiyor” diyor. Cet, şöyle devam ediyor: “Mobilyaya talep var. Mobilya sanayicisinin kapasiteyi artırmak için makine yatırımı, bina yatırımı yapması gerekiyor lakin yapamıyorlar, inşaat maliyetleri de çok arttı. Evvelden fabrika yapmak metrekarede 1.000 TL idi, şu anda 5 bin TL. O da, arsa hariç… Arsa, esasen İstanbul tarafında olursa çok değerli. Bizim ABD’deki mortgage sistemi üzere, fabrika yapmak için 20-30 yıl geri ödemeli bir modele muhtaçlığımız var.”