ANKARA- Sıhhat Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Aygıt Kurumu, Rusya’nın ürettiği korona virüsü aşısı Sputnik V’ye acil kullanım onayı verdi. Türkiye’de de üretilmesi planlanan aşı için Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca, “6 aylık vakit diliminde 50 milyon doz Sputnik V aşısının gelmesi planlandı. Mayıs prestijiyle birinci etabı gelecek. 10 gün içerisinde ne kadar aşının gelebileceği konusu netleşmiş olacak” dedi.
Sputnik V’ye ait bir makale dışında çok fazla data olmadığını belirten Prof. Dr. Murat Akova’ya nazaran, Sıhhat Bakanlığı’nın acil kullanım onayının münasebetlerine dair toplumu bilgilendirmesinde fayda var. TTB Genel Sekreteri Vedat Bulut ise, Türkiye’nin elinde olan aşı sayısının kısıtlı olduğunu belirterek topluma, “Ulaşabildiğiniz birinci aşıyı vurulun” daveti yaptı.
SPUTNİK V: BİRİNCİ DUYURULAN AŞI
Rusya, Ağustos 2020’de genel kullanım için korona aşısı geliştirdiğini duyuran birinci ülke oldu. Gamaleya Epidemiyoloji ve Mikrobiyoloji Araştırma Enstitüsü tarafından geliştirilen aşı Aralık 2020’de Rusya’da uygulanmaya başlandı.
Sputnik V, zayıflatılmış virüsün bedene enjekte edildiği viral vektör prosedürüyle üretiliyor. Aşı, korona virüsünün hücreye tutunduğu spike proteinlerini bedene taşımak için zararsız hale getirilmiş grip virüsünü kullanıyor. İki doz olarak uygulanan Sputnik V’de, başka aşıların tersine birbirlerinden farklı olan iki versiyonu kullanılıyor. İki farklı formülle bağışıklık sisteminin daha da güçlendirilmesi amaçlanıyor.
AŞININ AKTİFLİK ORANI
Rusya’nın ürettiği aşıya ait faz çalışmaları ve elde edilen bilgilerin şeffaflığına ait tenkitler lisana getirilirken, aşıyı geliştiren grupta yer alan Denis Logunov aşının aktiflik oranının yüzde 97,6 olarak tespit edildiğini duyurmuştu.
Dünyanın önde gelen tıp mecmualarından Lancet’te ise aşının Faz 3 sonuçları Şubat 2021’de yayınlandı. Sputnik V’nin şiddetli hastalığı ve Covid-19’dan vefatları büsbütün önlediği belirtilen makalede aşının aktiflik oranı ise yüzde 91,6 olarak açıklandı. Ağır olaylara karşı yüzde 100 muhafaza sağladığı tabir edilen aşı, 2 ila 8 derece sıcaklıkta saklanabiliyor.
AVRUPA’DA BİRİNCİ MACARİSTAN UYGULADI
Türkiye’nin de 30 Nisan 2021 tarihiyle acil kullanım onayı verdiği ve 50 milyon doz getirileceği açıklanan Sputnik aşısı hali hazırda Rusya’nın yanı sıra Venezuela, Arjantin, İran, Birleşik Arap Emirlikleri’nde kullanılıyor. Avrupa’da ise Macaristan Sputnik V aşısını şubat ayında kullanmaya başlayan birinci Avrupa ülkesi oldu, Çekya ve Slovakya da sipariş verdi.
Öte yandan bugüne dek BionTech/Pfizer, AstraZeneca, Moderna, ve Johnson&Johnson aşılarının kullanımı için tavsiye kararı alan Avrupa İlaç Ajansı (EMA), Mart 2021 itibariyle Sputnik V aşısının onay süreci için ön incelemeleri başlattı. Rusya Direkt Yatırımlar Fonu (RDİF) da mart ortasında yaptığı açıklamayla, Sputnik V’in İtalya, İspanya, Fransa ve Almanya’da da üretimine başlanması için mutabakata varıldığını duyurdu. EMA’nın onayının akabinde Haziran 2021’de Sputnik aşısının Avrupa ülkelerinde de uygulanması bekleniyor.
BREZİLYA ONAY VERMEDİ
Brezilya Sıhhat Düzenleme Kurumu (Anvisa) ise 26 Nisan Pazartesi günü yaptığı açıklamayla Sputnik V’ye onay vermediğini duyurdu. Anvisa, aşının aktifliği ve güvenliğine ait bilgilerin eksik olduğunu, bu nedenle ithalatına onay verilmediğini belirtti. Anvisa’nın kararının akabinde Sputnik V’nin resmi Twitter hesabından yapılan açıklamada, kararın ‘siyasi’ olduğu belirtildi ve gerekli tüm bilgilerin paylaşıldığı tabir edildi.
‘ÜLKELER BİRBİRİNİN AŞILARINI KÖTÜLEMEK İÇİN İNFODEMİ YARATIYOR’
Türk Tabipleri Birliği Genel Sekreteri Vedat Bulut’a nazaran Türkiye’nin acil kullanım onayı verdiği Sputnik V aşısının kabul edilebilir yan tesirleri bulunuyor. Rusya’nın da aşıyı uyguladığını ve rastgele bir başarısızlığının olmadığını belirten Bulut, “Hakkında birtakım dedikodular çıkarılıyor fakat bunun nedeni kapitalist sistemin yarışı. Ülkeler birbirlerinin aşılarını kötülemek için infodemi yaratıyorlar” dedi.
Vedat Bulut Dünya Sıhhat Örgütü’nün yüzde 50’nin üzerinde müdafaa aktifliği olan aşıları kabul ettiğini hatırlatan Vedat Bulut, Sputnik V aşısı için aktiflik oranının yüzde 90’ların üzerinde açıklandığını belirtti ve “Türkiye’de Sputnik aşısına dair bir önyargı oluşur mu” sorumuza şu karşılığı verdi: “İnsanlar, bilim insanlarının kelamlarını dinlesinler. Toplumsal medyada açığa çıkan bilgi kirliliği ya da değişik şirketlerin birbirlerini karalamak için yaptıkları kampanyalara kulak asmasınlar. Bizler önümüzdeki günlerde inceleme yapacağız ve sayıları paylaşacağız. 14 Mayıs’ta aşı bildirgesi raporumuz yayınlanacak. Orada da bu mevzuları ele alacağız.”
‘İNSANLARIN SEÇİM TALİHİ YOK’
İnsanların ulaşabildiği birinci korona aşısını yaptırması gerektiğini, bilhassa sıhhat çalışanları ortasında aşılamanın akabinde vefat oranlarının düştüğünü ve bunun kıymetli bir data olduğunu belirten Vedat Bulut kelamlarını şöyle sürdürdü: “Türkiye şayet 5-6 farklı firmadan 150 milyon doz aşı getirmiş olsaydı biz aşılar ortasında kıyaslama yapardık. İnsanların seçim talihi yok. Eldeki aşı sayısı kısıtlı olduğu için şunu söylüyoruz. Ulaşabildiğiniz birinci aşıyı vurulun. Zira en azından vefatı engelliyor. Biz bunu sıhhat çalışanlarının vefat sayılarında görüyoruz. Birinci basamakta aşılanan sıhhat çalışanları ortasında mevt oranları düşerken toplumda vefat oranı günlük 300’leri geçer oldu. Bunu aşının başarısı olarak görüyoruz. Hiçbir aşının yüzde yüz koruyuculuğu yoktur, bunu da toplum bilmelidir. Yüzde 75, 80, 90 üzere koruyuculuk oranları kabul edilir. Bu nedenle de ulaşabildikleri birinci aşıyı olmaları gerekir. Böylece ya hastalığı ağır geçirmeyeceklerdir ve hafif atlatacaklardır. Bu bile toplum sıhhati açısından bir kazanımdır. “
‘AŞI YAPISI İTİBARİYLE ASTRAZENECA VE JOHNSON’A BENZİYOR’
Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Ana Bilim Kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. Murat Akova ise Sputnik V’ye ait yayınlanmış bir makale olduğunu, aşının yapısı itibariyle Oxford/AstraZeneca ve Johnson and Johnson aşılarına benzediğini belirterek şunları söyledi: “Sputnik V de taşıyıcı olarak adenovirüsü kullanılıyor. Oxford/AstraZeneca ve Johnson and Johnson’dan farklı olarak her iki dozda da farklı adenovirüsler kullanılıyor. Oxford/AstraZeneca’yı iki tam doz yaptıklarında aşının aktifliği çok azalmıştı. Münasebeti de birinci dozdan sonra aşının içinde taşıyıcı olarak kullanılan adenovirüslere karşı bedende antikor gelişmesi olarak söylenmişti. Sputnik aşısında olduğu üzere iki farklı adenovirüs formunda yapınca o faktörü ortadan kaldırıyorsunuz. Hasebiyle aşının aktifliği daha fazla oluyor diye söyleniyor.
Prof. Dr. Murat Akova ‘SPUTNİK V AŞISIYLA İLGİLİ ONAY ALDIKTAN SONRA ÇOK FAZLA DATA YOK’
Fakat şöyle bir şey var. Bu adenovirüsü aşılarının her ikisinde yani Oxford/AstraZeneca ve Johnson and Johnson’da, çok az de olsa beyin damarlarında pıhtılaşmayla birlikte giden bir yan tesir ortaya çıktı. Bilhassa 50 yaş altı bayanlarda, bilhassa kuzey ırkında sarışın fenotipi olan bayanlarda bu yan tesirin daha fazla olduğu öne sürülüyor. Bir makale dışında Sputnik aşısına dair çok fazla bir şey yayınlanmadı. AstraZeneca ve Johnson and Johnson aşılarında kelamını ettiğim yan tesir bu Rus aşısında hiç belirtilmedi. Lakin sahiden kullanılan yerlerde takip ediliyor mu bu türlü bir tereddüt var. Oxford/AstraZeneca ve Johnson and Johnson’da da bu yan tesir çok az, milyonda bir ile beş ortasında değişen bir yan tesir olduğu söyleniyor. O yüzden Amerika Johnson and Johnson aşısına tekrardan onay verdi. İngiltere de AstraZeneca aşısını kullanıyor. Sputnik V’yle ilgili onay aldıktan sonra çok fazla bir bilgi yok.”
‘BAKANLIK MÜNASEBETLERE DAİR TOPLUMU BİLGİLENDİRİRSE FAYDASI OLUR’
Türkiye’de bu vakte dek BionTech/Pfizer ve Çin’in ürettiği Sinovac aşıları kullanıldı. Toplumda her iki aşıdan hangisinin olunması gerektiği istikametinde soru işaretleri açığa çıktı. Sputnik aşısına ait ortaya çıkacak soru işaretlerinin sonuçlarına dair bir kestirim yapamayacağını tabir eden Prof. Dr. Murat Akova, Sıhhat Bakanlığı’na acil kullanım onayı münasebetini açıklama daveti yaptı ve şunları söyledi: “Sağlık Bakanlığı acil kullanım onayı verdiğine nazaran, bu verdiği kullanım onayının münasebetlerini, hangi datalara dayanarak kabul ettiğine dair toplumu bilgilendirirlerse faydası olur. Ülkede 50 milyon dozla 25 milyon kişinin bu aşıyla aşılanması planlanıyor. Tahminen de bizim erişemediğimiz birtakım bilgileri aldılar. Bu aşıyla ilgili yayınlanmış bir çalışma var onun dışında bilimsel bir bilgi yok. Buna karşılık Rusya’da 3,5 milyon kişinin aşılanması için kullanıldığı belirtiliyor. Orada da çok fazla kullanılmamış üzere gözüküyor. Başka ülkelerden gelen datalara mi baktılar, yoksa Lancet’te yayınlanan makaleye dayanarak mı onay verdiler bilemiyorum.”
