Söyleşi ve inceleme yazılarıyla tanıdığımız Beril Erbil’in birinci kitabı ‘Aynadaki Porno Yıldızı’, Edisyon Kitap etiketiyle raflarda yerini aldı. Birbirinden bağımsız on bir hikayeden oluşan kitap, bayanların dünyasını bayanların anlattığı, lisandaki eril tahakkümü yıkan metinlerden oluşmakta.
‘Aynadaki Porno Yıldızı’nda her hikaye farklı bir epigrafla başlayan müstakil bir metin. Kitaba ismini veren, tıpkı vakitte kitabın birinci hikayesi olan metin, bir bayanın ayna karşısında iç dünyasını ortaya koyarak hayatını tartmasını ele almakta. Tıpkı öbür hikayelerde olduğu üzere kurgudan çok lisan ve üslup ön planda. Bu bağlamda anlatıyla dirsek temasında ilerleyen hikayeye uygun düşen bir metafor ayna. Çünkü ayna metaforu kadim çağlardan bu yana gerek dini gerek felsefi sorunsalları somutlaştırmak gerekse şiirlere yeni katmanlar eklemek için kullanılagelmiş. Esasen hikayenin epigrafı, Virginia Woolf’un ‘Kendine İlişkin Bir Oda’ yapıtından: “Bütün şiddet ya da kahramanlık aksiyonlarında aynalar gereklidir.” Öte yandan hikayenin birinci cümlesi: “Aynada vakit geriye yanlışsız akarmış. Sol elimin sevdası, sağ elimin aklı olurmuş. Ardımdaki gardırop karşımda durur, her şey yerli yerindeyken orada tersyüz olurmuş.” Böylelikle aynanın iki niteliğini tespit etmek mümkün: Birincisi, hikayede de vurgulandığı üzere insanı beşere -şiddet ya da kahramanlık hareketleri dahil- yansıttığı için bir kayıt aygıtı görevi görmesi, ikincisi sureti siretle, sireti suretle karıştırıp bir hayal iklimi yaratması. Gerçekten bu, duşa çalan iklimde kim olduğunu sorgulayan bayan aynadaki bayanla cem olmakta.
Aynadaki Porno Yıldızı, Beril Erbil, 102 syf., Edisyon Kitap, 2020. Öte yandan, zihinsel düzlemdeki bu gerçek-hayal çatışması “Naciye Hanım ve Hayati Bey” hikayesinde hayatın ta kendisine sirayet etmekte. Çocuk Esirgeme Kurumu’nda yetiştiğini iddia ettiğimiz ellili yaşlarda, tüm mahallenin evvel yadırgasa da sonradan pek sevdiği şen kahkahalarıyla insanları hayran bırakan Naciye Hanım’ın hayatı aslında bir kurgu üzerine. Erken yaşta kitaplardan büyülenen ve kalemi elinden bırakmayan, Hayati Beyefendi ile memnun mesut bir hayat süren Naciye Hanım’ın vefatı üstüne “Hayati Bey’in kayboluşu” da anlatılmakta. Mahallelinin asla görmediği lakin varlığından kuşku duymadığı Hayati Bey’in yokluğu, Naciye Hanım’ın masasının üzerinde kapı komşusu Sedef’e bıraktığı notlarda yazanlarla, Sedef’in Naciye Hanım’ın konutuna dair izlenimleriyle birlikte tekinsiz bir düzleme taşınmakta. Bu hikayeyi başkalarından farklı kılan ise gerçek bir erkek figürünün bulunmaması. Halbuki başka hikayelerde ister gizemli bir yabancı ister bir koca olsun, erkek figürleri somut ya da soyut biçimde var olmakta. Gerçekten, “İmzasız Mektuplar” isimli hikayede bu şekil bir durum kelam konusu. Hikayede, kocası “sayesinde” güçlü bir hayat süren bayan aslında kendini altın kafeste hissetmekte. Üstelik adam, bayana ruhsal baskı uygulayarak onu daima “gözetim” altında tutmakta. Bayanı bu esir hayatına hapseden adamın dikkatinden kaçan tek yer ise posta kutuları. Bu vasıtayla bayan, evli bir adamla mektuplaşmaya başlamış. Hikayenin asıl çatışma noktası da burası zira bayan, mektup yazan adam daha birinci mektubunda evli olduğunu söylediği için onunla yazışmak istememesine karşın ona karşılık vermekte zira o imzasız mektuplar sayesinde var olduğunu hissetmekte, Berkeley’in dediği üzere “Var olmak algılanmaktır.” Lakin bu kişi, tıpkı vakitte bir iz şoför, stalker. Omzuna dokunarak akşamki değerli yemeği hatırlatan “koca”, bayanın somut dünyasında erkini inşa ederken gizemli adam ise bayanın soyut dünyasında erkini inşa etmeye çalışmakta. Cenderedeki bayanın direnişiyse “kararlı, ürkek, gözü kara” gençliğine yönelerek kendini yine hatırlaması, halinde. Bu noktada sonlanan hikaye, ileride bayanın bu cendereyi kıracağını muştuluyor üzere.
Gerçekten, Parşömen Fanzin’deki röportajında “Öykü kendimi yakın hissettiğim bir edebi cins olmasının yanında bir bakış açısı ve tabir hali benim için. Hikayedeki anları ve o anlardan bütüne varışı, anların ortasında kalan boşlukları seviyorum” diyor Erbil. Bu doğrultuda öykünün boşluğu muharririn niyetine denk düşmekte. Tekrar birebir doğrultuda üç nokta kullanımını tercih eden ve duru ifadeyi ön plana çıkaran bir üslubu var müellifin. “Eve gidince yalınayak basacağım halılarımın yumuşaklığını, cildime değecek suyla kavuşacağım pürüzlerimi özlüyorum.” Kimi bazı duru sözler sert tenkitlere dönüşmekte: “Oysa makûs bir şey yapmadım. Ya cennetlik ya cehennemlik olmak öğretildiğinden beri ahlak bekçileri içimizde. Her şey siyah ya da beyaz. O denli değil ki hayat…” Buradan hareketle öğretilene sığınan ya da onunla savaşan bayan karakterlere rastlamak mümkün, tıpkı “Arzu” isimli hikayede olduğu üzere. Üç bayanın mükellef bir sofrada şarap içip sohbet ettiği hikayede kendini sönük hisseden Arzu’nun bir anda “Ben çok hoş pilav yaparım” demesi, kimliğiyle pilav ortasında bir bağ kurması dikkate bedel. Çünkü, pilav sayesinde iltifat alan, annesini yenen ve tüm aksilikleri “pirincin akında” temizleyen bir bayan o. Böylelikle “boşluk” tekrar karşımıza çıkmakta: “Pirincin içindeki taş kadar muvaffakiyetlerini pirinç taneleriyle çoğaltıp, elde edemediği tüm sevgilerin intikamını, yakıp kavuran isteklerinin kursağında yarattığı boşluğu bir pilav tenceresine hapsetmişti Arzu…” Son olarak, masada üç bayanın mı olduğu yoksa Seçil’le Arzu’nun birebir kişi olduğu belgisiz, tıpkı Naciye Hanım’ın aslında Necmiye olması üzere hikayede bir tansiyon, bir tekinsizlik ögesine dönüşmekte bu durum.
İşte bu türlü detaylarla bayana, bayan kimliğine değinen, bayanın kadını anlattığı anlatıya çalan hikayelerden mürekkep bir kitap ‘Aynadaki Porno Yıldızı’.
