Dolardaki yükseliş, iktidarın dövizdeki artışı durdurabilmek için icat ettiği kur muhafazalı mevduatların (KKM) kamuya yükünü de katlıyor. İleride iktisat için risk yaratacağına işaret edilen bu sistemin sürdürülebilirliği ise tartışma konusu.
Vadeli TL mevduatların yüzde 46.4’ünü, toplam vadeli mevduatların ise yüzde 25.8’ini KKM’ler oluşturuyor ve 1.3 trilyon TL büyüklüğe ulaşmış durumda. Bu mevduatların kamuya yükünün ise Hazine ve Merkez Bankası (MB) tarafından yapılan ödemeler ile vazgeçilen vergi meblağı birlikte değerlendirildiğinde 180 milyar TL’yi bulduğu varsayım ediliyor.
Son devirde bankalar dolar mevduatı olan yurttaşları arayarak “KKM’yi tercih eder misiniz” diye soruyor. Bu nedenle sistemin daha da büyümesi bekleniyor.
İktisatçı Korkut Boratav, iktidarın ne kıymetine olursa olsun büyümeyi sürdürebilmek için bu sistemde gidebileceği kadar gideceğini söyledi. Boratav, şu değerlendirmeyi yaptı:
“Bütün bu ögeler iç talebi pompalıyor. Dış finansmanda bir tıkanıklık gelmezse mümkün mertebe sürdürecekler. Vade sonlarında uygun kurlarla sistem devam edecek. Bu da Türkiye’nin toplam döviz varlıklarının değerli bir kısmı Hazine’ye, Merkez Bankası’na geçmesi demek.”
“DÖVİZ SERT SIÇRAR”
Olası bir iktidar değişikliğinde tuzağa dönüşen bu sistemden nasıl kurtulunacağının şimdiden tartışılması gerektiğine işaret eden Boratav, birinci kademede döviz fiyatlarında sert sıçramanın kaçınılmaz olacağını vurguladı. Türkiye’nin orta sınıfının kendisini garantiye alacak yatırım araçlarını döviz, gayrimenkul olarak gördüğünü de lisana getiren Boratav, bunun mümkün bir iktidar değişikliğindeki geçiş sürecinde enflasyonla çabayı çok daha keskin hale getireceğini vurguladı.
Boratav, iktidarın “mağdur olan çalışan sınıflara enflasyonu hafifletici sistemlerden uzak durduğunu” da ekleyen Boratav, Almanya’dan İngiltere’ye kadar tüketicinin kritik fiyat artışlarından korunması için tedbirler alındığını hatırlatarak,“Enflasyonla çabada bu cins tedbirler alınmadıkça işçilerin gerçek gelirlerindeki dramatik erimeye ilaveten bir de kemer sıkmanın yaratacağı küçülmenin yansımaları ortaya çıkacak” dedi.
Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati’nin de bunu özetlediğini, “Biz enflasyonu değil çarkların dönmesini, üretimi, ihracatı, yatırımı tercih ettik, dar gelirliler hariç” tarafında sözleri olduğunu anımsatan Boratav, şöyle devam etti:
“Kendilerine nazaran bir model oluşturmuşlar. İşçiler sonuna kadar yükü sırtlanacak fakat istihdam muhakkak ölçülerde sürüklenecek. İşte bu yılın büyüme iddiası yarı yarıya indirildi. Yüzde 3.5, 4. ‘Bununla yönetim ederim ben’ diyorlar” diye konuştu.
“KRİZ SONRASI İSTİHDAM DARBESİ”
Boratav, muhtemel iktidar değişikliğinde KKM’ler nedeniyle çıkan şok sorunu hariç, dövize yığılmanın yaratacağı baskılara bir de kamu maliyesindeki kemer sıkma eklenirse o vakit son 7 yılda büyük kayba uğrayan işçilerin bir de iktisadın daralmasının yaratacağı istihdam kayıplarından darbe yiyeceklerini vurguladı.
Türkiye’nin işçi katmanlarının Cumhuriyet tarihinin en ağır bölüşüm şokunu yaşadıklarını kaydeden Boratav, “Enflasyonu pompalayan ek etkenlere dövize kaymanın yaratacağı ek bir baskı da eklenecek” değerlendirmesini yaptı.