Memleketler arası Af Örgütü’nün tüm dünyada insan hakları durumunu kıymetlendiren 2020 yılı raporu yayınlandı. Korona virüsü salgını sırasında insan hakları ihlallerinin dünya genelinde arttığına dikkat çeken Af Örgütü Türkiye’de en acil muhtaçlığın yargı bağımsızlığı olduğunu açıkladı.
Raporun Türkiye kısmında “Yargı gücü, adil yargılanma teminatlarını ve türel metotları hiçe saydı ve çok geniş tanımlanmış terörle uğraş maddelerini, milletlerarası insan hakları hukuku mucibince muhafaza altında olan fiilleri cezalandırmak için kullanmayı sürdürdü” denildi. Birtakım yargı mensupları ve hukukçuların ‘mesleki misyonlarını legal biçimde yerine getirdikleri için’ yaptırımlara maruz kaldığını tabir eden raporda “Gazeteciler, siyasetçiler, aktivistler, toplumsal medya kullanıcıları ve insan hakları savunucularının da ortalarında bulunduğu bireylere yönelik gerçek yahut varsayılan muhalefetleri nedeniyle yargı tacizi devam etti” sözlerine yer verildi.
BÜYÜKADA DAVASI VE KAVALA’YA DİKKAT ÇEKİLDİ
Milletlerarası Af Örgütü yıllık raporunun Türkiye kısmında; salgın sürecinde tabir özgürlüğü, adil yargılanma, muhalefete ve sivil topluma dönük baskılar, cinsiyet eşitsizliği, ayrımcılık, mülteci, sığınmacı ve göçmenlerin hakları, zorla kaybetmeler ve azap ve makûs muamele üzere çeşitli başlıklar yer buldu.
Raporda Türkiye’de öne çıkan davalara yer verilerek sincan escort Büyükada Hak Savunucuları Davası’nda ortalarında Milletlerarası Af Örgütü Türkiye Şubesi Onursal Lideri Taner Kılıç’ın da bulunduğu dört insan hakları savunucusunun mahkum edilmesi ve Osman Kavala’nın AİHM kararına karşın cezaevinde tutulmaya devam edilmesine dikkat çekildi.
Af Örgütü raporunda hükümetin ‘muhalefeti bastırmak için’ lokal idarelerin faaliyetlerini kısıtlamaya çalıştığı belirtildi. Hükümetin Covid-19 krizini kullanarak nisan ayında muhalefet partilerinin idaresindeki birçok belediyenin bağış kampanyalarını yasakladığı, İstanbul ve Ankara belediye liderlerinin salgınla uğraş kapsamında bağış toplamasına ait soruşturma başlattığı kaydedildi. Sıhhat Bakanlığı’nın mart ve ekim aylarında salgın nedeniyle sıhhat çalışanlarının istifa etmesini yasaklamasına dikkat çekildi.
2020 yılında ayrıyeten Türkiye’de yeni toplumsal medya yasası mucibince yasal bir temsilci atama zorunluluğuna uymadıkları gerekçesiyle Facebook, Twitter ve Instagram’a 40 milyon TL para cezası kesildiği hatırlatıldı. Yasa ve cezalar Türkiye’de internet özgürlüğü önünde yeni mahzurlar olarak yorumlandı.
‘AŞIRI DEVLET MÜDAHALESİ’
“Aşırı devlet müdahalesi” başlığı altında, hâkim ve avukatların durumuna dikkat çekildi. Yargıçlar ve Savcılar Konseyi’nce 18 Şubat’ta Seyahat Davası’nda yargılanan Osman Kavala dahil tüm şahısları beraat ettiren üç hakim hakkında başlatılan disiplin soruşturmasının devam ediyor olduğu hatırlatıldı.
Temmuz 2020’de Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde kabul eden ve baroların yapısını değiştiren yasa da Milletlerarası Af Örgütü’nün raporunda yer buldu. “Yeni yasa, baroların yetkilerini ve bağımsızlığını zayıflatıyor” diyen Af Örgütü raporunda şu tabirlere yer verildi: “Terörle temaslı hatalardan yargılanan müvekkillerini temsil eden avukatlara yönelik ceza soruşturmaları sürdü. Eylül ayında polis, 47 avukatı sadece mesleksel faaliyetleri nedeniyle ‘terör örgütü üyeliği’ kuşkusu ile gözaltına aldı. En az 15 avukat tutuklu yargılandı. Yargıtay, terörle temaslı mevzuat kapsamında yargılanan Çağdaş Hukukçular Derneği üyesi 14 avukata verilen mahpus cezalarını onadı.”
SALGINI TARTIŞANLARA KARŞI CEZA KANUNU
Raporda salgında söz özgürlüğünün de kısıtlandığına dikkat çekildi. ‘Yalan haberler’, ‘halkı kin ve düşmanlığa tahrik etmek’ yahut ‘halk ortasında kaygı ve panik yaratmak’ hatalarıyla gayret kisvesi altında internette Covid-19 ile ilgili tartışmalar yapan şahıslara karşı ceza kanunun kullanıldığı belirtildi.
İçişleri Bakanlığı’nın açıklamasına nazaran yalnızca 11 Mart ile 21 Mayıs ortasında 1105 toplumsal medya kullanıcısı ‘Covid-19’la ilgili provokatif paylaşımlar yapmak’ da dahil çeşitli biçimlerde ‘terör örgütü propagandası’ yapmakla suçlandı ve 510 kişinin sorgulanmak üzere gözaltına alındı. Türk Tabipler Birliği hükümetin salgın cebeci escort idaresine yönelik tenkitleri üzerine TTB Lideri Cumhurbaşkanı tarafından ‘terörist’ olmakla suçlandı.
‘MUHALEFETE YÖNELİK İSTİSMARCI SORUŞTURMALAR’
Af Örgütü raporunda muhalefet partisi mensuplarına yönelik ‘istismarcı soruşturmalar ve yargılamaların devam ettiği’ belirtildi. Haziran ayında CHP İstanbul Vilayet Lideri Canan Kaftancıoğlu’na verilen 9 yıl 8 aylık mahpus cezasının onandığı, ekim ayında Kars Belediye Lideri Ayhan Bilgen’in de ortalarında bulunduğu 20 HDP’linin tutuklandığı hatırlatıldı. HDP eski eş genel liderleri Selahattin Demirtaş ve Figen Yüksekdağ’ın hala tutuklu olduğuna dikkat çekildi.
İSTANBUL KONTRATI VE LGBTİ+ HAKLARI
Nisan ayında Diyanet İşleri Lideri’nin eşcinselleri ve evlilik dışı münasebet yaşayan şahısları HIV/AIDS yaymakla suçlaması raporda yer buldu. Açıklamayı eleştiren barolar hakkında ‘dini kıymetleri aşağılama’ suçlamasıyla soruşturma başlatıldığı kaydedildi. Raporda, 2020 yılında Türkiye’nin İstanbul Sözleşmesi’nden çekilme tehdidine de değinildi.
AZAP VE KAYBEDİLME TEZLERİ
Eylül ayında Van’da Osman Şiban ve Servet Turgut’un gözaltında azaba maruz kalması ve Turgut’un 30 Eylül tarihinde vefat etmesi de Af Örgütü’nün raporunda yer aldı. Af Örgütü Van Valiliği ve İçişleri Bakanlığı’nın açıklamaları ile şahitlerin beyanları ortasında çelişkiler olduğuna dikkat çekti. Diyarbakır Cezaevi’nde tutuklu bulunan Mehmet Sıddık Meşe’nin azap savlarına karşı savcılığın bağımsız bir soruşturma başlatmadığı belirtildi.
2019’da kaybolan Gökhan Türkmen’in, şubat ayında çıkarıldığı mahkemede, zorla kaybedildiği 271 gün boyunca azap ve başka tıpta makus muameleye maruz bırakıldığını anlattığı raporda yer aldı. 2019’da kaybolan Yusuf Bilge Tunç’un nerede tutulduğunun ise yıl sonu itibariyle hâlâ bilinmediği tabir edildi.
Türkiye’deki sığınmacı ve mültecilerin durumuna da dikkat çekilen raporda “Türkiye, 27 Şubat’ta AB ile hudutlarının açıldığını duyurmasının akabinde, sorumsuzca sığınmacıları ve göçmenleri Türkiye-Yunanistan kara sonuna gitmeye teşvik etti ve ulaşımlarını kolaylaştırdı. Yunanistan kara sonundaki şiddetli geri itmeler insanların vefatına ve yaralanmasına yol açtı. Mart sonunda Türkiye yetkilileri sığınmacıları ve mültecileri hudut bölgesinden çıkardı” denildi. (Kaynak: DW Türkçe)
