Yener KARADENİZ
Elyaf, iplik ve kumaş üzere farklı eser kümelerinden oluşan ve hazır giysi bölümüne hammadde sağlayan dokumacılık dalı, güçlü bir periyottan geçiyor. Geride bıraktığımız yıl artan talebe bağlı olarak 16 milyar TL’lik yatırım için düğmeye basan kesimde hazır giyimcilerin yüksek fiyatlar nedeni ile yurtdışından tedarike yönelmesi, kelam konusu yatırımların atıl kalmasına neden olurken, bir yandan da dış ticaret açığı oluşmasına yol açtı. Yılın birinci yarısında bölümde birinci sefer 185 milyon dolarlık açık oluştu. Dokuma bölümü temsilcileri Türkiye iktisadına dış ticaret fazlası vererek döviz girdisi sağlayan dokumada ithalatın çok süratli bir formda artmasının kesim tarafından telaş ile karşılandığını belirtirken, hazır giysi dalı temsilcileri ise buna 2021 sonunda iplikçilerin uyguladığı yanlış fiyat siyasetlerinin yol açtığını savundu.
Rakipler damping uyguluyor
Bilindiği üzere geçen yıl sonunda 5 hazır giysi ihracatçı birliği ve 12 sektörel dernek, pamuk ve pamuk ipliği başta olmak üzere hammadde fiyatlarındaki inanılmaz artışa yönelik ortak bir basın toplantısı düzenlemiş, “Pamuk ipliğini yurt içinden daha değerliye alıyoruz. Fiyat artışı bir yana tedarikte de eza çekiyoruz” istikametinde açıklama yapmıştı. Hatta o devir her iki kesim temsilcileri Ticaret Bakanı Mehmet Muş’un da yer aldığı ortak bir istişare toplantısı düzenlemişti. Ortadan geçen müddette konfeksiyon kesimi temsilcilerinin istediği vergi indirimi gelmemiş fakat iplik fiyatlarında az da olsa gerileme yaşanmıştı. Gelinen noktada ise Özbekistan ve Hindistan üzere büyük üreticiler memleketler arası piyasada düşen talep nedeniyle iplik fiyatlarında damping yani düşük fiyat siyasetine yöneldi. Türkiye’de de fiyatlar düşmesine karşın ortada oluşan yüzde 10’dan fazla fiyat farkı hazır giysi kesimi temsilcilerinin doğal olarak ithalata yönelmesine yol açtı. Bu da ister istemez 19 bin 923 işletme ve 504 bin istihdamın sağlandığı dokumacılık bölümünde telaşa neden oldu. Çünkü dalda geçen yıl başta iplik tesisi olmak üzere 16 milyar TL’lik yatırım yapılırken, atıl kapasitenin yüzde 50’leri aştığı belirtiliyor.
Yüzde 50’si DİR kapsamında
İstanbul Dokuma ve Hammaddeleri İhracatçıları Birliği (İTHİB) Lideri Ahmet Öksüz, dokuma kesiminde Ocak-Haziran periyodunda ithalatın paha bazında 47,4 oranında artarak 7 milyar dolara yükseldiğini ve birinci kere 185 milyon dolarlık dış ticaret açığı verildiğini anlattı. Türkiye iktisadına dış ticaret fazlası vererek döviz girdisi sağlayan dokumacılık dalında ithalatın çok süratli bir halde artmasının kesim tarafından telaş ile karşılandığını belirten Öksüz, bu kapsamda gümrük vergilerinin artırılması ve Dahilde Sürece Rejimi (DİR) kapsamında ülkeye giren eserlerin yüzde 50’si kadar yerli tedarik kuralı getirilmesini talep etti. Çünkü Öksüz, ithalatın yüzde 50’sinin DİR kapsamında yapıldığını belirtti.
“Ek vergilerin ardına saklanmasalardı bugün bu duruma gelmezdik”
TOBB Hazırgiyim ve Konfeksiyon Kesim Meclisi Lideri Gurur Fayat, dokuma kesiminin dış ticaret açığı vermesine bölümün bir devir uyguladığı yanlış stratejilerin yol açtığını söyledi. Fayat, “Geçen sene kasım ayında Mehmet Muş’un da olduğu bir toplantı yaptık. Her iki bölümden de temsilciler vardı. Toplantının sebebi ek vergilerin kaldırılması talebi ve Türkiye’nin dolar bazında ipliğin kilogramını başka ülkelere nazaran yüzde 15 daha değerliye almasıydı. Ağır bir talebinin olduğu periyotta ‘ek vergiye gerek yok, biz de rekabetçi olalım ve gelen işleri kaçırmayalım. Bu formda devam ederse martnisan üzere iş alamamaya başlayacağız ve bu size de yansıyacak. Sizin de satamayacağınız periyot gelecek’ dedik. Yeniden o periyot talep artmaya devam edecek diye dokumacılık kesiminde çok büyük yatırımlar yapıldı. Biz ise yüksek fiyatla irtibat yaptığımız için fiyat tutturamadık ve siparişler kaçtı. Hazır giyside yaşanan geriye gidişin sebebi içerdeki yanlış fiyat siyaseti idi. Rakiplerimize nazaran kg başına yüzde 15-20 daha değerliye alıyorduk. İşler yurtdışına kaçacak diye tekraren söyledik. Artık içerde işler sakinleşti, kapasite kullanım oranları düştü. Yatırım ve üretim durdu. Resesyonla birlikte milletlerarası piyasada rakipler fiyatları daha da aşağı indiler. Bunun sebebini en başta aramak lazım. Ek vergilerin ardına saklanılıp yüksek fiyatlarla bu işler yapılmasaydı bu geldiğimiz noktaya gelmezdik. Özetle öncelikle içerdeki yanlış fiyatlama, ek vergilerin kaldırılmaması ve yabancıların da ellerindeki stoku resesyon nedeni ile ucuza vermesi bu duruma yol açtı. Hala yurtdışı ile içerdeki fiyatlar ortasında yüzde 10 fark var. Yanlış siyasetler nedeni ile hem konfeksiyoncu hem de tekstilci kaybetti” sözlerini kullandı.
Menşe sapmaları tahlil edilmeli
Ahmet Öksüz’un verdiği bilgilere nazaran, 2022’nin birinci yarısında dokuma kumaş dalı ithalatı yüzde 84 oranında artarak 971 milyon dolar kıymetinde gerçekleşti ve kelam konusu kategori dokuma bölümünde ithalatın en fazla arttığı eser kümesi olarak öne çıktı. Öksüz’e nazaran iplik bölümü, dokumacılık kesiminin ithalatta haksız rekabet baskısıyla karşı karşıya kaldığı en kıymetli alt eser kümelerinden biri. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Yatırım Teşvik Evrakı istatistiklerine nazaran 2021 yılında iplik bölümünde 16 milyar TL pahasında yatırım teşvik dokümanının alındığını ve bu evrakların 12,5 milyar TL’sinin pamuk ipliği bölümünde olduğunu hatırlatan Öksüz, “Dolayısıyla artan kapasite ile birlikte, ithalattaki artış karşısında işletmelerin atıl kapasitede çalışmaya başladığı gözlemleniyor. Ocak- Haziran periyodunda pamuk ipliği ithalatı kıymet bazında yüzde 124,3 oranında artarak 707 milyon dolar bedelinde gerçekleşti. Ölçü bazında ise bu devirde pamuk ipliği ithalatı 52,4 artarak 165 bin tona yükseldi. Bu devirde pamuk ipliği dış ticaret açığı 221 milyon dolar kıymetine ulaşarak tüm vakitlerin en yüksek düzeyine ulaştı. Bu kapsamda pamuk ipliği eserinin ithalat baskısı karşısında korunması ve menşe sapmalarının tahlil edilerek tahlil tekliflerinin geliştirilmesi ehemmiyet arz ediyor” dedi.