Erzincan İliç’te bulunan ve Anagold Madencilik A.Ş. tarafından işletilen maden işletmesinde boru sınırında yaşanan arıza nedeniyle etrafa siyanür yayıldığı argüman edilmişti. Bahse ait jandarma tutanaklarında 20 ton siyanürün etrafa karıştığı bildirilirken, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı işletmeye en üst huduttan ceza kesti.
“JANDARMA TUTANAKLARINA 20 TON SİYANÜR OLARAK GEÇTİ”
Olaya ait jandarma tutanağında Çöpler Köyü Anagold Madencilik A.Ş. şirketine araştırma ve inceleme yapmak üzere ‘yeteri kadar kuvvet ile gelindi‘ tabirleri yer alırken tutanakta öteki detaylar şu formda:
“Basınç kaybının 02:45’te 28 no’lu lift kısmında siyanürlü su pompalanan boruda meydana gelen yırtılmadan kaynaklandığı, birebir gün 05.00 sularında tespit edildiği ve derhal solüsyonlu borular tarafından yapılan pompalama sürecinin durdurulduğu, yapılan incelemede 28 no’lu lift kısmında yırtılan boru içerisinde yaklaşık 20 m3 solüsyonun eğime bağlı olarak lift 27, lift 26, lift 25 ve liç alanı doğu erişim yoluna aktığı, liç alanı altında döşeli bulunan membranın kelam konusu yolda bittiği ve siyanürlü solüsyonun bir kısmının eğime bağlı olarak kelam konusu yola aktığı beyan edilerek çalışmalara başlandığı…”
“GERÇEĞİ YANSITMAMAKTADIR”
Erzincan Valiliği ise yaklaşık 3 gün sonra sızıntının hiçbir dereye ulaşmadığını açıkladı.
Açıklamada şu tabirler dikkat çekti:
“Jandarma tarafından tutulan tutanağın incelenmesinde, tutanaklarda paylaşımdaki biçimiyle bir tabirin olmadığı, Fırat Nehri’ne karıştığı savının ise tutanakta hiç geçmediği anlaşılmış olup münasebetiyle mevzunun Jandarma tutanağı ile belirlendiği savı gerçeği yansıtmamaktadır.
Bir evvelki basın açıklamamızda da belirtildiği üzere; Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, ÇED Müsaade ve Kontrol Genel Müdürlüğü, İzleme ve Kontrol Daire Lideri Başkanlığında, Vilayet Müdürlüğümüz teknik personellerince alanda gerekli inceleme ve değerlendirmeler yapılmış, yapılan tespitte bölgedeki mevsimsel akış gösteren hiçbir dereye karışma olmadığı, Fırat Havzasına gözlemsel olarak ulaşmadığı tespit edilmiştir”
ÜST SONDAN CEZA VERİLDİ
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, argümanların akabinde Etraf Kontrol Grupları’nın bölgeye sevk edildiğini duyurarak, etraf kirliliğine neden olan madene üst huduttan 16 milyon 441 bin TL idari para cezası verildiğini açıkladı. Fakat Bakanlık, hususla ilgili açıklamasında “Dere yatağında rastgele bir su akışı bulunmadığı ve kuru dere yatağına ulaşan rastgele bir kirlilik olmadığı tespit edildi” tabirlerini kullandı.
Çöpler Altın Madeni’nden Fırat Irmağı ve İliç Barajı’na siyanür sızdığı argümanları için madeni işleten Anagold Madencilik, tam 5 gün sonra açıklama yaptı.
“SİYANÜR ÖLÇÜSÜ YAKLAŞIK 8 KG”
Şirketin açıklamasından öne çıkanlar şu halde:
“Maden alanında gerçekleşen solüsyon döküntüsünün içerisindeki toplam siyanür ölçüsü yaklaşık 8 kg’dır. Toplumsal medyada yer alan temelsiz savlara nazaran tonlarca siyanür döküntüsü olduğu ve Fırat Irmağı’nı etkilediği argümanları büsbütün yanlıştır.“
Açıklamada ayrıyeten, Maden alanında bulunan Atık Depolama Tesisinin (ADT) dünya standartlarında inşa edildiği, Maden alanında gerçekleşen solüsyon döküntüsünün içerisindeki toplam siyanür ölçüsü yaklaşık 8 kg olduğu ve atmosfere siyanür deşarjı olmadığı argüman edildi.
“ORADAKİ BEŞERLER YOK SAYILIYOR”
Olaydan evvel mevzuyu Meclis gündemine taşıyan CHP Milletvekili Gürsel Tekin, Cumhuriyet’e değerlendirmelerde bulunmuştu.
Tekin açıklamasında ÇED raporlarının sıkıntılı olduğunu ve bu bahiste hem kamu yöneticilerinin hem de Erzincan’daki yurttaşları hassas olmaya davet etmişti. Tekin’in açıklamalarından öne çıkanlar şu halde:
“Erzincan İliç’te bu türlü bir sorun yaşanıyor lakin Türkiye’nin dört bir yanında insan hayatının tehlike altında olduğunu ve bu hususta kesinlikle bunun yasal bir çerçeve içinde olması gerektiğini düşündüğümüz için bir kanun teklifi verdik ve onu da takip edeceğiz. Oradaki beşerler yok sayılıyor ve yok sayılmaması için önümüzdeki günlerde büyük olasılıkla halkın otobüsüyle o civarlara da gideceğiz.“
“RAPORLAR SORUNLU”
Anagold Madencilik’in ortaklarından Lidya Madencilik’in Çalık Grubu’na ilişkin olmasına ait ise Tekin şunları aktardı:
“Kimin olursa olsun biz özelinde rastgele bir firmayla sıkıntımız yok. Bizi ilgilendiren firma değil burada bizi ilgilendiren kamu. Bu büsbütün insan hayatını kelam konusu olan bir bahis ve Cumhuriyet Halk Partisi olarak elimizden gelen tüm çabayı sarf edeceğiz.
Oradaki raporlara baktığınızda raporlar problemli. Kesinlikle ÇED raporu almak lazım, ÇED raporu olmadan kazma vurulması bile bir sorun. Bu hususta hem kamu yöneticilerini hem Erzincan’daki vatandaşlarımızı hassas olmaya davet ediyoruz. Umut ederiz ki TBMM’de sunmuş olduğumuz bu teklifte kabul görür, aksi takdirde kabul görmezse biz halkın otobüsüyle bölgeye gideceğiz.”
Erzincan Kemaliye Embiyabey Etraf, Tabiat ve Kültür Muhafaza Derneği Yetkilisi Sedat Cezayirlioğlu olaydan evvel Cumhuriyet’e yaptığı açıklamalarda kıymetli detaylara dikkat çekmişti.
Cezayirlioğlu, “Rapora nazaran bu proje kaçak nükleer tesis projesidir. Proje, bu tesisin Çernobil’den daha tehlikeli olduğunu ortaya koydu” dedi.
Cezayirlioğlu’nun açıklamaları şu biçimde:
TOPLAM RANT 200 MİLYAR DOLARIN ÜZERİNDE!
“Bu madenin yüzde 80’i Amerikalıların, merkezleri de Colorado’da yüzde 20’si Çalık Grubu’nundur. Biz bunlarla çabayı yaklaşık 7,5 yıldır hem fizikî hem de ruhsal olarak veriyoruz. Artık buradaki madenin işbirlikçisi olan Çalık Kümesi Berat Albayrak’ın eski CEO’su olduğu şirkettir. Buradaki toplam rant 200 milyar doların üzerindedir. Şimdiye kadar 140 ton altın çıkarttılar, birinci etapta Tunceli ve Divriği ilçesi hariç bu rant oraya da dayanıyor ve 369 ton daha altın çıkartacaklar.
“30 TANKER SÜLFÜRİK ASİT GELİYOR”
Siyanürle 9 yıldır altın üretimi yapıyorlar. Siyanür etraftaki altının yüzde 30’unu alabiliyor. Sülfürik asit yüzde 90’ını alıyor. 2019 yılında bir milyar 250 milyon dolarlık yatırım yaparak siyanür ve sülfürik asit sistemini geçiş yaptılar. Buraya günlük 30 tanker (300 ton) sülfürik asit geliyor. 39 çeşit kimyasal kullanıyorlar.
“BU BİR KAÇAK NÜKLEER TESİS PROJESİDİR”
İstanbul Teknik Üniversitesi’den Metalurji ve Materyal Mühendisliği Bölümü’nden Prof. Dr. İsmail Duman, Türk Toraks Derneği ve Türk Tabipler Birliği bir rapor hazırladı.
Rapora nazaran bu proje kaçak nükleer tesis projesidir. Proje, bu tesisin Çernobil’den daha tehlikeli olduğunu ortaya koydu. 25 yılda dolması gereken atık havuzu 2 yılda dolduğu için atık kimyasalları püskürtme aygıtlarıyla atmosfere veriyorlar. Bilimsel raporlara nazaran yalnızca Türkiye değil komşu ülkelerde tehlike altındadır. Şuan bulutlar sülfürik asit yüklü. Olay o kadar büyük ki Türkiye Barolar Birliği ile Türkiye Mühendisler ve Mimarlar Odası da bahse müdahil oldu. Hepimiz dava açtık. Bu projenin dünyada ikinci bir örneği yok. Kaçak nükleer tesisten daha tehlikelidir.
“BARAJIN ALTINDA FAY ÇİZGİSİ VAR”
Erzincan bir zelzele bölgesi.
KÖYLÜYE SUS HİSSESİ İDDİASI
Atık barajının olduğu bölgede Dicle ve Fırat ırmakları var. Ayrıyeten Keban Barajı ve Atatürk Barajı var. Atık barajının Fırat Irmağına yakınlığı 350 metre. Fırat Nehri’ne siyanür ve sülfürik asit akıyor. Bilimsel raporlara nazaran orada olacak bir sarsıntıda Fırat Irmağı yok olacak. Raporlarda Türkiye’nin tarımını unutun diyor. Buradaki ailelere madene muhalif olmayacaksınız dava açmayacaksınız diye mukavele imzalattılar. Kişi başı 130 bin lira dağıttılar.”
ZEHİR SAÇIYOR
Prof. Dr. İsmail Duman, sızıntının olduğu alanla ilgili görüş belirttiği raporda şu tabirlere yer verdi:
“Nihai ÇED Raporu’nda yer alan işletmede kullanılacak ‘Kimyasallar ve Miktarları’ tablosundaki sayılara bakıldığı vakit, işletmede 19 yıl müddetince 1,72 milyon ton zehirli, yakıcı, dağlayıcı ve boğucu kimyasal husus kullanılacaktır. Ayrıyeten ayı sayılara nazaran İliç’teki doğal varlıklar yılda 325; 19 yılda 6175 kamyon dolusu Sodyum Siyanüre maruz kalacaktır.
Bu yetmiyormuş üzere, bu tabiat kesimine yılda 445; 19 yılda 8544 tanker konsantre Sülfürik asit; işletme bu tesise 390 tanker dolusu Nitrik asit gelecektir. Bu kadar asidi söndürmeye yetmez lakin 4655 kamyon dolusu Sodyum Hidroksit getirilecektir. Epey kimyasalı 1000 hektar toprağa yedirmeye kalktığınızda o toprakta, o kayaç da birer zehir haline gelir. Tesisin kazaya ve toplu ölümlere açık en tehlikeli yana asitler ile siyanürlü çözeltilerin birbirine çok yakın yahut temas halinde kullanılacak olmasıdır.”
7’NİN ÜZERİNDE SARSINTI BEKLENİYOR
Duman’ın raporunda ayrıca İTÜ Zelzele Araştırma Alt Grubu’ndan Prof. Dr. Naci Görür’ün aktardığı ve 1794 yılından beri zelzele üretmeyen Yedisu Fayı’nda büyüklüğü 7’nin üzerinde bir zelzele beklendiği bilgisine yer verilmiştir.
ÇED RAPORLARI GÖZDEN KAÇTI
Konuya ait toplumsal medya ve siyasalların açıklamalarının yanı sıra ÇED raporunda değerli ayrıntılar yer alıyor. Rapordaki detaylar incelendiğinde facianın ‘geliyorum’ dediği göze çarpıyor.
Raporda, ”Proses atığı siyanür bozundurma ünitesinde siyanürden arıtıldıktan sonra ADT’ye (Atık Depolama Tesisi) verilmektedir” sözleri yer alıyor. Fakat 21 Haziran’da patlayan borulardan 20 metreküp ( 20 ton) siyanürün dış yüzeye sızdığı ortaya çıktı.
İLAVE ÖNLEMLERİN ALINACAĞI BELİRTİLMİŞTİ
“FIRAT IRMAĞI ETİKELENEBİLİR”
SRK Danışmanlık ve Mühendislik A.Ş’nin imzası bulunan son ÇED raporunda, Projeden Etkilenecek Alanının Belirlenmesi kısmında şu tabirler kullanılmıştır:
Maden çalışmalarının yeraltı su kaynaklarını etkilemesi durumunda, bu tesir yüklü olarak yeraltı suyu akış tarafında mansap kısmında gözlenebilecektir. Projeden kaynaklı yeraltı sularına tesir alanları, kuyulardan su çekimi nedeniyle oluşacak su düzeyindeki düşüşler ve rastgele bir sızıntı ile mansap kısmında oluşacak tesir alanı olmak üzere tekrar havza sonları içerisinde kalmaktadır.
Proje alanındaki yeraltı suyunun akış alanı, kuzeyde Karasu (Fırat) Irmağı ile güney, doğu ve batıdaki zirvelerin üst noktaları ile sonludur. Alandaki yeraltı suyunun akış tarafı genel olarak Karasu (Fırat) Nehri’ne gerçek kuzeyedir. Yüzey suları açısından Karasu Irmağı en yakın etkilenebilecek alan özelliği taşımaktadır.
DOĞAL HAYATI TEHDİT EDİYOR
Yapılan tüm ikazlara karşın onay verilen projenin ÇED raporunda proje alanında 54 endemik çeşit olduğu bilgisi yer almaktadır. Ayrıyeten bölgede kesilecek ağaç ölçüsünün Orman Bölge Müdürlüğü tarafından belirleneceği bilgisi yer almasına rağmen kesilecek ağaç ölçüsü bulunmamaktadır.
DEPREM UYARISI YER ALIYOR
Raporda, sarsıntılara ait de ihtarlar yer alıyor.
“Bölgede inceleme alanını etkileyebilecek canlı faylar, bu faylarda meydana gelmiş yahut gelebilecek olan sarsıntıların büyüklükleri ve oluş sıklıkları, geçmişte meydana gelmiş olan zelzelelerin hasar dağılımları ve neden olduğu taban sorunları, güzergahın “Türkiye Zelzele Bölgeleri Haritası’ rapora eklenmelidir” denilmiştir.
Ayrıca, Kuzey Anadolu Fay Hattı’nın bu proje alanının yaklaşık 70 ila 90 km kuzeyinde, Ovacık Fayı’nın ise proje alanına uzaklığının 11 km uzaklıkta olduğu bilgisi yer almaktadır.
HAZİNE TOPRAĞI DETAYI
Yine raporda proje alanının mülkiyetine ait ayrıntılar yer alıyor. Yüzde 43’ü Hazine’ye yüzde 45’inin ise orman toprağından oluştuğu bilgisi göze çarpmaktadır.
Kaynak: http://eced.csb.gov.tr/ced/jsp/ek1/28283#