Türkiye’de özgür nazımın birinci uygulayıcısı ve çağdaş Türk şiirinin en kıymetli isimlerinden olan Nâzım Hikmet, vefat yıldönümünde çeşitli etkinliklerle anılıyor. Pekala, Nâzım Hikmet kimdir? Nâzım Hikmet kaç doğumlu? Nâzım Hikmet aslen nereli?
NÂZIM HİKMET KİMDİR?
Nâzım Hikmet Ran ya da Türkiye’den ayrıldıktan sonraki soyadı ile Nâzım Hikmet Borzecki 14 Ocak 1902 tarihinde Selanik’te dünyaya geldi. Şiirleri elliden fazla lisana çevrilmiş ve yapıtları birçok ödül almıştır. Türkiye’de hür nazımın birinci uygulayıcısı ve çağdaş Türk şiirinin en değerli isimlerindendir. Memleketler arası bir üne ulaşmıştır ve dünyada 20. yüzyılın en beğenilen şairleri ortasında gösterilmektedir.
Komünist siyasi niyetleri yüzünden tekraren tutuklanmış ve ömrünün büyük kısmını mahpusta ya da sürgünde geçirmiş; Türkiye’de 11 farklı davadan yargılanarak İstanbul, Ankara, Çankırı ve Bursa cezaevlerinde 12 yılı aşkın müddet mahpus yatmıştır. Yasaklı olduğu yıllarda Orhan Selim, Ahmet Oğuz, Mümtaz Osman ve Ercüment Er isimlerini da kullanmıştır. 1951 yılında Türkiye’den ayrılması sonrasında Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığından çıkarılmış; bu karar vefatından 46 yıl sonra, 5 Ocak 2009 tarihinde iptal edilmiştir.
1963 yılında Moskova’da kalp krizi sonucu öldü. Mezarı hala Moskova’dadır.
NÂZIM HİKMET ÜSLUBU KİMDEN ETKİLENDİ?
Nâzım Hikmet birinci şiirlerini hece ölçüsü ile yazmaya başladı ancak bunlar içerik bakımından öbür hececilerden farklıydı. Şiirsel gelişimi arttıkça hece ölçüsü ile yetinmemeye ve şiiri için yeni formlar aramaya başladı. Sovyetler Birliği’nde yaşadığı birinci yıllar olan 1922 ile 1925 ortasında bu arayış doruğa çıktı. Hem içerik hem de biçim bakımından devrindeki şairlerden farklıydı. Hece ölçüsünden ayrılarak Türkçenin vokal özellikleri ile ahenk oluşturan özgür ölçüyü benimsedi. Mayakovski ve fütürizm taraftarı genç Sovyet şairlerinden esinlendi.
“Dörtnala gelip Uzak Asya’dan
Akdeniz’e bir kısrak başı üzere uzanan bu memleket, bizim.
Bilekler kan içinde, dişler kenetli, ayaklar çıplak
Ve ipek bir halıya benzeyen toprak bu cehennem, bu cennet bizim.
Kapansın el kapıları, bir daha açılmasın,
Yok edin insanın beşere kulluğunu, bu dâvet bizim…
Yaşamak bir ağaç üzere tek ve hür ve bir orman üzere kardeşçesine,
bu hasret bizim…”
Şiirlerinden birçoğu Fikret Kızılok, Cem Karaca, Fuat Latife, Küme Yorum, Ezginin Günlüğü, Zülfü Livaneli, Ahmet Kaya üzere sanatkarlar ve kümeler tarafından bestelendi. Ünol Büyükgönenç tarafından özgün bir formda yorumlanmış olan küçük bir kısmı ise 1979’da Hoş Günler Göreceğiz ismiyle kaset olarak çıktı. Birkaç şiiri ise Yunan bestekar Manos Loizos tarafından bestelendi. Ayrıyeten kimi şiirleri Yeni Türkü kümesinin eski üyesi Selim Atakan tarafından da bestelendi. Salkım söğüt isimli şiiri Ethem Onur Bilgiç’in 2014 tarihli animasyon sinemasına bahis oldu.
UNESCO’nun ilan ettiği 2002 Nâzım Hikmet Yılı için bestekar Suat Özönder Müziklerde Nâzım Hikmet isimli bir albüm hazırladı ve Kültür Bakanlığının katkılarıyla Yeni Dünya plak şirketi tarafından hayata geçirildi.
2008 yılının birinci günlerinde Nâzım Hikmet’in eşi Piraye’nin torunu Kenan Bengü tarafından Piraye’nin evrakları ortasında Dört Güvercin isminde bir şiiri ve üç adet tamamlanmamış roman taslağı bulundu.
2020 yazında Kitap-lık mecmuası TÜSTAV Komintern Arşivinde yaptığı çalışmalarla keşfedilen İstanbul’da 1 Mayıs, Beyanname, Gecenin Penceresinde, İtiraf ve Hayatımız Yirmi İki Sözde isimli şiirlerini yayımladı.