Bugün Türkiye’de yaklaşık 10 milyon işçi taban fiyatla çalışırken ekonomist Erol Taşdelen’in bu fiyatın alım gücüyle ilgili olarak besin ve güç fiyatları üzerinden yaptığı çalışma yaşanan krizi ortaya koydu.
Taşdelen’e nazaran, 1 kilogram (kilo) ekmeğin ortalama fiyatı Ocak 2021’de 7.1 TL iken bu fiyat Ocak 2022’de 11.3 lira, Nisan 2022’de 13.7 TL’ye çıktı. Buna nazaran Ocak 2021’de bir aylık taban fiyat ile 397 kilo ekmek satın alınırken bu ölçü Ocak 2022’de 375, Nisan 2022’de ise 310 kiloya kadar düştü. Ocak-Nisan 2022 ortasını kapsayan son üç ayda minimum ücretlinin satın alabileceği ekmek ölçüsü 65 kilo azaldı.
198 LİTREYE DÜŞTÜ
Standart ekmek 200 gram olarak hesaplandığında Ocak 2022’de aylık minimum fiyatla 1875 ekmek alınırken bu sayı Nisan 2022’de 1550 adete düştü. Enflasyonla birlikte üç ayda minimum fiyatlı satın alabileceği ekmek ölçüsü 325 adet azaldı. Bu da üç ayda yüzde 17 düşüş demek. Yeniden Ocak 2021’de 1 litre ayçiçeği yağının fiyatı 16.5 TL iken bu fiyat Nisan 2022’de 34.7 TL’ye yükseldi. Ocak 2021’de minimum fiyatla 171 litre yağ alınırken bu ölçü Nisan 2022’de 123 litreye kadar geriledi. Ocak-nisan ortasını kapsayan son üç ayda ise bir aylık minimum fiyatla alınabilecek ayçiçeği yağı ölçüsü 43 litre azaldı. Bunların yanında bir aylık taban fiyat ile Ocak 2021’de 54 kilo dana eti alınırken bu ölçü Ocak 2022’de 53 kilo oldu. Nisan 2022’de ise bu ölçü 38 kiloya kadar geriledi. Ocak 2022’de bir aylık minimum fiyatla 307 litre motorin alınırken bu ölçü Nisan 2022’de 198 litreye düştü.
3.4 MİLYON İŞÇİ
Akaryakıt, gübre ve ilaca gelen artırımlardan ötürü tarımda üretim maliyetlerinin artması zerzevat fiyatlarında keskin artışa yol açtı. Bir aylık taban fiyatla Ocak 2021’de 522 kilo domates alınırken bu ölçü Ocak 2022’de 452 kilo, Nisan 2022’de ise 230 kiloya kadar geriledi. Minimum fiyatın alabileceği domates ölçüsü son üç ayda yüzde 49 düştü. Nisan 2022’de ekmek fiyat endeksi 121, ayçiçeği yağı fiyat endeksi 135, doğalgaz endeksi 135, akaryakıt fiyat endeksi 140, LPG endeksi 130 ve motorin fiyat endeksi 155’e yükseldi. Minimum fiyat endeksi ise değişmeyerek 100’de kaldı. DİSK-AR’a nazaran, 3.4 milyon emekçi (bütün fiyatlı çalışanların yüzde 18’i) minimum fiyatın altında bir fiyatla çalışıyor. Taban fiyatın yüzde 20 fazlası ve altında fiyat alan personellerin sayısı 9.7 milyon. Bütün fiyatlı çalışanların yüzde 50’ye yakını bu kapsamda yer alıyor. Tüm fiyatlı çalışanların yüzde 64’ü yani 12.5 milyon personel minimum fiyatın altı ile minimum fiyatın 1.5 katı ortasında bir fiyatla çalışmak zorunda. Özel dal çalışanlarının yüzde 21.8’i minimum fiyata erişemiyor. Özel dalda taban fiyat ve altında fiyatla çalışanların oranı yüzde 44 ve minimum fiyat civarında çalışanların oranı yüzde 69. 8.4 milyonu aşkın özel bölüm personeli taban fiyatın yüzde 20’si ve altında fiyatlarla çalışıyor.
EUROSTAT DEVREDE
Avrupa Birliği İstatistik Ofisi (Eurostat) ise TL’nin süratle bedel kaybetmesi üzerine taban fiyatın alım gücüne dair daha evvel açıkladığı 2021 yılı bilgilerini sistemden kaldırarak yine hesaplamaya karar verdi.