Mehmet Hanifi GÜLEL
Domates üretiminde yaşanılan kayıplar piyasada arz sorunu yaşanmasına neden oluyor. Geçtiğimiz üretim döneminde para kazanamayan domates üreticisi, girdi fiyatlarının çok yüksek olması nedeniyle gereğince ekim yapamayınca eser fiyatında düşüş yaşanmadı. İstanbul Hali’nde domatesin kilogram fiyatı 10 ile 12 TL ortasında değişirken, Antalya Hali’nde ise 6 ile 11,5 lira ortasında satışa sunuluyor. İkinci kademe domates üretiminde kahır yaşandığını ve şimdi tam manasıyla yüksek arza erişilemediğini kaydeden Türkiye Halciler Federasyonu Lider Yardımcısı Sedat Recep Toktürk, yüksek fiyatların nedenini maliyetlerden ötürü ikinci kademi üretimin gereğince yapılamasından kaynaklandığını söyledi.
Toktürk, Türkiye’de üretim enflasyonun son derece yüksek olduğunu ve bu süreçte fiyatların aşağı çekilmesinin mümkün görünmediğini söz ederek, “İstanbul Hali’nde domates 10 ile 12 lira ortasında fiyatlarla satışa sunuluyor. Örneğin salatalık üretimi son derece denetimsiz ve süratli gelişiyor. Bir gecede serada bir anda üretim patlayabilir ve yüksek orana çıkabilir. Salatalıkta üretim denetim edilemiyor ve bu da ister istemez fiyatları çok aşağı çekiyor” dedi.
Lojistik maliyeti 1 liraya çıktı
Antalya halinde domatesin 6 lira ile 11,5 lira ortasında olduğunu ve bunun ortalamasının 8 liraya denk geldiğini aktaran Toktürk, “Ürünün İstanbul’a nakliyesi, ortada yapılan süreç maliyeti ve devletin aldığı vergiler fiyata yansıyor. Sonuç olarak perakendede 15 liranın altında olması da mümkün değil. Antalya’dan İstanbul’la aktüel yakıt fiyatlarıyla 1 kilo eserin lojistik maliyeti 1 lira” dedi.
Domatesin fiyatının kısa müddette düşmesinin beklenmediğini lisana getiren Toktürk, “Bunun nedeni ikinci kademi üretiminin maliyetlerden ötürü gereğince yapılamaması. Üreticiler azamî üretime geçemedi. Bunun yanı sıra Türkiye’de hiçbir yerde tarla domatesi başlamış değil. Aslında haziran ayı prestijiyle tarla domatesinin kendini göstermesi gerekiyor. Ama tarla domatesinin üretiminde çok önemli maliyetler kelam konusu. Türkiye’de ucuz eser demek aslında bir sonraki periyot çok yüksek fiyatlı satılacak eser demek. Zira ucuz olmasından ötürü bir sonraki dönemde o eserinin ekimi yapılamayacak. Planlanan bir üretim siyasetimiz olmadığı için Türkiye’de daima bir gelgitler üzerine tarım yapılıyor” formunda konuştu.
Yüksek fiyat arz-talepten kaynaklanıyor
Akdeniz Yaş Meyve Zerzevat İhracatçıları Birliği Lider Yardımcısı (AKİB) Nejdat Sin, fiyatların yüksek olmasının arz-talep kaynaklı olduğunu belirterek, “İhracata da 14 ile 15 liraya gidiyor. Ama fiyatların önümüzdeki hafta 10 liranın altına düşmesini bekliyoruz. İhracatta Rusya tarafında talep vardı lakin orada da bir yavaşlama kelam konusu” dedi.
Zerzevat ve meyve fiyatlarında son 7 yılın rekoru
Fikri CİNOKUR
Domatesin de ortalarında bulunduğu zerzevat ve meyve fiyatlarında son 7 yılın en yüksek rekoru kırıldı. Antalya Ticaret Borsası (ATB), Mayıs ayı Antalya Halleri Domates, Zerzevat ve Meyve Endeksini açıkladı. Buna nazaran mayıs ayında ölçü endeksleri, domateste 79, sebzede 114 ve meyvede 160 olarak gerçekleşirken, fiyat endeksleri domateste 786, sebzede 484 ve meyvede 582 olarak yansıdı. Mayıs ayı endeksleri ölçüde bir evvelki aya nazaran (aylık) domateste yüzde 8,14, sebzede yüzde 25,38 meyvede ise yüzde 175,57 arttı. Ölçü endeksleri geçen yılın tıpkı ayına nazaran (yıllık) domateste yüzde 5,06 düşüş yaşanırken sebzede yüzde 15,69 ve meyvede ise yüzde 27,39 artış oldu. Mayıs ayında ölçü ve fiyat endekslerindeki yıllık değişimler, domates, zerzevat ve meyvede fiyat bakımından son 7 yılın rekoru kırılırken, ölçü bakımından ortalamada seyretti.
Domates fiyat endeksinde yüzde 288 artış
Mayıs ayında domates fiyat endeksindeki yıllık değişim yüzde 288,03 olarak gerçekleşti. Ölçüdeki kısmi azalışa karşılık fiyat değişimi rekor olarak endekse yansıdı. Zerzevat fiyat endeksindeki yıllık değişim ise yüzde 169,64 oldu. Zerzevatın domatesten daha düşük kalması, ölçü endeksindeki yüzde 16’ya yakın artış sayesinde oldu.
Meyve fiyat endeksindeki yıllık değişim yüzde 88,19 olarak gerçekleşirken, meyvedeki göreli düşük fiyat artışı süreç ölçüsündeki yüzde 28’e yakın artış sayesinde oldu. Mayıs ayında ölçü ve fiyat endekslerindeki aylık değişimler ise domates, zerzevat ve meyvede son 4 yılın ortalamalarında seyretti. Bunun istisnası meyve ölçü endeksindeki aylık rekor artışında yaşandı.
Bir evvelki aya nazaran (aylık) domates süreç ölçü endeksi, mayıs ayında yüzde 8,14 artış gösterirken, süreç fiyatı endeksi aylık yüzde -17,79 azaldı. Son 4 yılın mayıs ayları endekslerinde ölçüde ortalama artış ve fiyatta ise en sonlu düşüş yaşandı.
Bir evvelki aya nazaran (aylık) zerzevat süreç ölçü endeksi, mayıs ayında yüzde 25,38 artarken, süreç fiyat endeksi aylık yüzde -42,41 azaldı.
Son 4 yılın Mayıs ayları dikkate alındığında zerzevat ölçü ve fiyat endekslerindeki aylık değişimler ortalama civarında gerçekleşti.