Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, hükümetinin geçen yılın sonlarında yaşanan kur krizinden sonra yeni piyasa karışıklığını önleyip önleyemeyeceği, kendisinin seçilme ihtimali ve yabancı yatırımcıların potansiyel geri dönüşü üzerinde de belirleyici olacak.
Bankacıların kamu denetimli olarak tanımladığı kur siyaseti başta olmak üzere piyasa iktisat siyasetlerinin sürdürülebilirliğinden ve bir evvelki krizden yalnızca 5 ay sonra işlerin tekrar denetimden çıkmaya gerçek ilerlediğinden kaygılı.
İktisat idaresi, tasarruf sahiplerini ve şirketleri büyük TL bedel kaybından korumak ve onları dolar Euro ya da altın biriktirmemeye ikna etmek için kur muhafazalı mevduat (KKM) sistemi geliştirerek Aralık’ta büyük bir kur krizini durdurmayı başardı.
YAZ AYLARINDA KKM GERİ DÖNÜŞ TESTİ
KKM’nin kritik yaz yenileme tarihleri de ??yaklaştıkça piyasalar 10 milyarlarca dolarlık yüksek geri dönüşlerin yaratabileceği döviz talebini de takibe almış durumdalar.
Reuters’ın 4 ekonomistin görüşleriyle derlediği datalara nazaran, KKM’de Ağustos ayında yaklaşık 20 milyar dolar kıymetinde dönüş olacak ve yılın en büyük dönüşü de bu ayda gerçekleşecek. Temmuz ve Ağustos toplam dönüş ölçüsü ise 30 milyar dolar.
Son yıllarda Türkiye piyasasında tekrarlanan çalkantılara şahit olan ABRDN fon yöneticisi Kieran Curtis, “Türkiye için kriz bir katılık değil lakin ihtimal mutlaka sıfırdan da çok uzakta. Denetimi kaybetme riskiyle karşı karşıyalar” dedi.
TCMB’nin net memleketler arası rezervleri 20 Mayıs prestijiyle 10 milyar doların altına gerilerken son 5 haftalık düşüş ise 10 milyar dolara ulaştı. Swap hariç rezervler ise tıpkı devirde eksi 55 milyar dolara kadar gerileyerek daha evvel büyük siyasi ve ekonomik değişimleri beraberinde getiren eksi 60 milyar dolara bir kere daha yaklaştı.
Erdoğan hükümeti, iktisatta Ukrayna’daki savaşın tesirlerinin enflasyon görüldüğünü, bunun da enflasyondaki düşüşü cari dengeyi artışa döndürme çabalarınını bir ölçü geciktirdiğini söyledi. Merkez Bankası ise bir müddet sonra dezenflasyonun başlayacağını söylüyor.
Erdoğan’ın Finlandiya ve İsveç’in NATO’ya iştirak tekliflerini, bu ülkelerin PKK ve YPG ile irtibatlı şahısları barındırmakla suçlayarak veto edeceğini söylemesinin akabinde, Türkiye’nin Batı ile olan çetrefilli ilgisine dair yeni tasalar de var.
YAZ NASIL ATLATILACAK?
Rekor düzeyde yüksek global güç ve besin fiyatları, bu yıl TL’de yaşanan neredeyse %20’lik kıymet kaybı ve %50’lik yurt içi kredi büyümesiyle birleştiğinde enflasyonu %100’e gerçek çekiyor. Yeniden de bu durumda bile TCMB geçen hafta siyaset faizini %14’te sabit bıraktı.
JPMorgan ve Citi analistleri, döviz rezervlerindeki sert düşüşlere ve bunun devam edeceğine dikkat çekiyor. Citi, rekor güç ve besin ithalatının tesiriyle cari açığın GSYH’ya oranının bu yıl %5’e ulaşacağını iddia ediyorlar. Yeniden de her iki kurum da bu yaz turistlerin Türkiye’ye akın etmesiyle 15-20 milyar dolar gelir öngörüyor.
Ayrıyeten yatırımcılar KKM dönüşlerinde ne olacağını da önemli biçimde sorgulamaya başladılar. Yalnızca iki ayda bireysellerin ve kurumların 30 milyar bedelinde KKM dönüşlerinin yenilenmesi gerekecek. Aksi halde zati yüksek olan döviz ihticayı daha da katlanacak.
JPMorgan’dan Zafar Nazım, firmaların KKM’ye tekrar kaynak sağlamaları yeni vergi indirimleri üzere teşvikler sunabileceğini düşünüyor. Bir öbür beklenti ise kamunun bu devirde kısa vadeli yüksek getirili eserler ile dövize yönelimi engelmeyeceği istikametinde.
Geçen yıl kur krizinde kalan son Türkiye tahvillerini sattığını belirten Mirabaud’un gelişen piyasalar sabit getirili menkul değerler müdürü Daniel Moreno, “Kur zayıflığına karşı korunmak için kimseye öylece bir ödeme teklif edemezsiniz. Bunun sürdürülebilir olduğunu düşünmüyorum” dedi ve ekledi:
“O vakitten bugüne hiçbir şeyin düzeldiğini de düşünmüyorum, tersine her geçen gün daha da berbata gidiyor görünüyor. Lakin tekrar de Türkiye’nin uğraş vermeden düşeceğine de inanmıyorum.”
SEÇİM ATEŞİ
Son yıllardaki meselelerinin akabinde artık çok daha az yabancı yatırımcı Türkiye’nin tahvillerinde hisse sahibi. Hükümet, işleri aksine çevirmek maksadıyla döviz muhafazalı tahvil fikrini lisana getiriyor, lakin yabancı yatırımcılar yeniden de bir noktada sermaye denetimlerinin onları tuzağa düşürebileceğinden kaygılı.
Piyasadaki tansiyonlar Türklerin meşakkatlerini daha da kötüleştirdi ve bireyler süratle katlanan mesken faturalarını ödemek için uğraş ediyor. Tüm bu telaşlar en geç Haziran 2023’te yapılacak seçimlerin daha erkene alınıp alınmayacağı sorularını beraberinde getiriyor.
Anketler, Erdoğan’ın Aralık kur krizi periyodunda kaybettiği oyları bir ölçü geri kazandığını ve AKP’nin hala rakiplerinin önünde olduğunu gösteriyor. Lakin oy oranları geçmiş seçimlerin epey altında ve birtakım anketler TBMM çoğunluğunu ve hatta tahminen de Cumhurbaşkanlığını bir muhalefet koalisyonuna kaptırılabileceği ihtimalini de açıkça gösteriyor.
Yabancı yatırımcıların ortak noktada buluştukları bir mevzu ise Erdoğan’ın seçilememesi halinde Türkiye’nin alışılagelmişin dışındaki iktisat siyasetlerin son bulacağı ve kendilerinin de ülkeye geri döneceği.
Gelişmekte olan piyasa fonu Gramercy’den Petar Atanasov, “Türkiye’nin tüm yatırım yapılabilirliği seçim sonucuna bağlı” dedi. Atanasov kendisi üzere bir çok milletlerarası yatırımcının, ülkenin iktisat ve para siyasetini yine belirleyen bir liderlik değişikliği beklediğini belirtiyor. Atasanav, “Bence piyasa sonuna kadar epey kuşkucu olacak. Son derece bilinmeyen bir seçim olacak, her şey olabilir” dedi.