Merve YİĞİTCAN
Türk Teşebbüs ve İş Dünyası Konfederasyonu’nda (TÜRKONFED) Orhan Turan’ın Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği (TÜSİAD) başkanlığına seçilmesinin akabinde yeni devirde liderliği üstlenen Süleyman Sönmez, federasyondaki kurul liderleriyle DÜNYA gazetesini ziyaret etti.
Üst Yöneticimiz Hakan Güldağ, Dünya Gazetesi Genel Koordinatörü Vahap Munyar ve DÜNYA Gazetesi Sorumlu Yazıişleri Müdürü Handan Sema Ceylan’ın sorularını yanıtlayan Sönmez’e TÜRKONFED’de Finansmana Erişim Kurulu Lideri Kaan Kiziroğlu, İş Dünyasında Bayan Komitesi Lideri Reyhan Aktar, Dijital Dönüşüm Kurulu Lideri Öner Çelebi, Yeşil Dönüşüm Komitesi Lideri Onur Ünlü ile Gençlik-Girişimcilik ve Eğitim Kurulu Lideri Feyyaz Ünal eşlik etti. İktisat gündemindeki sıcak gelişmeleri pahalandıran Sönmez, TÜRKONFED’deki yeni periyoda ait de açıklamalarda bulundu.
TÜRKONFED, bünyesinde 30 federasyon ve 286 dernek üzerinden 50 bini aşkın şirketin üye olduğu Türkiye’nin en geniş iş dünyası örgütlerinden… Anadolu’nun her kentinde alt yapılanması bulunan federasyonda Süleyman Sönmez, Süleyman Onatça’dan sonra ikinci Adanalı lider olarak dikkat çekiyor. Hem ulusalda hem küreselde önemli ekonomik meselelerin hakim olduğu bir atmosferde TÜRKONFED başkanlığına gelen Sönmez, sıkıntı bir periyottan geçildiğine dikkat çekerken, pandemi tesiriyle başta iktisattan dış siyasete, güçten emtiaya, global ölçekte bir dönüşüm yaşandığını hatırlatırken, ulusal ve global kurumların yetkinliği ve kapasiteleri ile bu yeni devir hazırlanmalarının hakikaten güç olduğuna dikkat çekti.
“ORTAK AKILLA FIRSATLARI ORTAYA KOYMALIYIZ”
Yeni bir bakış açısı, yeni kurumlar ve yenilikçi kapsayıcı siyasetler ile insanlık ismine yesyeni bir sayfa açmak gerektiğine işaret eden Sönmez, şöyle devam etti: “Küresel ekonomik durumun getirdiği zorluklar bizleri günlük kahırları konuşmaya itiyor. Lakin asıl mevzumuz, gözümüzü ufuktan ayırmadan geleceğimizi ortaya çıkartacak işlere odaklanmak olmalı. Tüm dünya olumsuz şartlar ile berbata giderken yeni periyodun sunduğu fırsatları değerlendirmeliyiz. Türkiye olarak bu noktada iki kıymetli fırsatımız var: Krizler karşısında bağışıklık sistemi güçlü ve esnek bir iş dünyamızın olması ve Anadolu’daki üretim gücümüz… Yıl sonuna kadar en az 60 vilayette aktiflik yapacağız. Tam manasıyla alandayız. Ortak akıl ile Anadolu’nun kalkınmada itici güç olacağına inanıyoruz. Tüm katmanlarıyla bunu yaratmaya çalışıyoruz. Tüm çalışmalarımızda, toplantılarda TÜRKONFED olarak ülkenin potansiyelini göstermek istiyoruz. Çok fırsat var, ortak akılla bunu ortaya koymamız lazım. Örgüt olarak Türkiye’nin meselelerini kendine kaygı edinerek tahliller üretmeye çalışıyoruz. Türkiye’nin geleceğine baş yoran genç bir takımımız var. Bu bizim için itici güç oldu.”
“ETKİLİ YAPISAL ISLAHATLAR GEREKİYOR”
TÜRKONFED, yeni devir vizyonunda dönüşümün üç ögesine odaklamış durumda. Sönmez, 3D ismi verilen bu üç ögesi dijital dönüşüm, yeşil dönüşüm ve toplumsal dönüşüm olarak tanım ediyor. Tüm dünyayı tesiri altına alan enflasyonist baskı ise TÜRKONFED’in ana gündem unsurlarının başında geliyor. Sönmez, dünyada enflasyonist bir sürecin başladığını, fakat Türkiye’nin bu noktada başka gelişmekte olan ülkelerden önemli olarak ayrıştığına dikkat çekti. Tüketici fiyatlarında yüzde 70’e, üretici fiyatlarında da yüzde 122’ye varan bir enflasyonun pek çok ekonomik parametreyi bozduğunu ve bunun da toplumsal refaha olumsuz tarafta önemli tesiri olduğunun altını çizen Sönmez, “Çekirdek enflasyona baktığımızda gördüğümüz katılık da gelecek periyoda dair enflasyonda bir geri çekilmenin sinyallerini vermiyor. Güç, besin ve ulaştırma tarafında yıllık enflasyonun üzerinde bir sayı ile karşı karşıyayız. Bu noktada faiz artışı seçeneği dahil tek başına gerçek ve sıkı bir para siyaseti, enflasyon beklentilerini aşağıya çekmeye yetmeyecektir. Tesirli yapısal ıslahatlar ile fakat enflasyondaki üst istikametli baskıyı dengeleyebiliriz. Aksi takdirde gelir dağılımının bozulduğu ve üretici-tüketici fiyatları ortasındaki makasın açıldığı bir iktisat nasıl verimlilik üretecek? Bence odaklanmamız gereken asıl soru bu” diyerek sorunun ciddiyetine dikkat çekti.
“ENFLASYON AŞILMASI GÜÇ BİR ÇİN SEDDİ GİBİ”
Ülke olarak başta üretim ve hizmet olmak üzere gerek çalışma hayatında gerek toplumsal hayatta verimlilik artışının sağlanması gerektiğini kaydeden Sönmez, şöyle devam etti: “Ancak tam da bu noktada enflasyon aşılması güç bir Çin Seddi üzere karşımızda duruyor. İktisat iklimi, üretim, yatırım ve istihdamı üç eksende besliyor. Bunlar, itimat, istikrar ve öngörülebilirlik. Halihazırda itimada, istikrara ve öngörülebilirliğe en çok hasar veren öge ülkemizin yatırımcılar nezdindeki risk algısıdır. Bu algıyı oluşturansa yüklü olarak yapısal sıkıntılarımızdır. Elbette faiz-kur-enflasyon sarmalı da tablonun negatif görünümünü artırıyor. Refah artışını frenleyen enflasyon yalnızca ekonomik değil birebir vakitte toplumsal bir meseledir. Son 20 yılın en yüksek enflasyon oranı karşısında ne üreticiler ne de tüketiciler dilek ettiği sıçrama için gerekli öngörüye sahip değil. Üretici ve tüketici fiyatları ortasındaki makas her geçen gün açılıyor ve enflasyon üzerinde de muazzam bir baskı kuruyor. Türkiye üzere gelişmekte olan ülkelerde enflasyon birebir vakitte bir kalkınma sorunu olarak karşımıza çıkıyor. Fakirleştiren ve toplumsal refahta bir artış kaydetmeyen büyümeler, sürdürülebilir ve kalıcı olamıyor. Ülkemiz ile gelişmiş ülkeler ortasındaki makas giderek açılıyor. Sorunu hakikat tanım edip, teşhisi hakikat koymazsak, kalıcı bir güzelleşme sağlayamayız. Bizim önceliğimiz büyüme değil kalkınma olmalıdır. Ülkemizin risk algısını tamamen azaltacak kapsayıcılık, katılımcılık, şeff aflık, hesap verebilirlik ve liyakate dayalı bir anlayışın tesis edilmesi ile üreten gemilerimizin, dalgalı denizlerde amacına ulaşacağına inanıyorum.”
“REKABETÇİLİKTE SANAYİ VE ÜRETİM ODAKLI YENİ BİR ÖYKÜYE GEREKSİNİMİMİZ VAR”
Dengelerin değiştiği global sistemde bir yine yapılanmanın olduğuna işaret eden Süleyman Sönmez, “Türkiye’nin kalkınma yolu, öncelikle verimlilik artışından geçiyor. Bu noktada da yüksek teknolojiyi kullanarak, markalı ve yüksek katma bedelli ihracata odaklanan bir üretim modeline geçmemiz gerekiyor. Düşük katma kıymetli üretim seyahatinde geleceğimiz noktaya geldik. Artık rekabetçilikte sanayi odaklı, üretim odaklı yeni bir kıssaya muhtaçlığımız var. Başta tarım olmak üzere gelişen yeni dünyada oyunun kurallarını değil oyunun kendisini değiştiren dijitalleşme ve yeşil dönüşüm kaldıracını, dallarımız ve ekonomimiz için verimlilik artışı yaratacak formda kurgulamalıyız. Bir üretim iktisadında yaşadığımızı unutmadan, enflasyon dahil risklerimizi azaltacak ekonomik ve demokratik ıslahatlar ile itimat ve istikrar iklimini inşa etmeliyiz” diye konuştu.
“ÖNCE KÜÇÜĞÜ DÜŞÜN” DİYEREK KOBİ’LERE ODAKLANMALIYIZ
İktisadın yüzde 99,8’ini oluşturan KOBİ’lerin ihracatın yaklaşık yüzde 50’sini karşıladığını hatırlatan Sönmez, orta ve düşük teknolojili bir ihracat modeli ile çalışan KOBİ’lerin yüksek teknolojili, markalı ve yüksek katma bedelli üretim yapmasının yolunun açılması gerektiğini savundu. Sönmez, “İhracatımızda yüzde 3’lerde olan yüksek teknolojinin hissesini artırmak ve KOBİ’lerimizi global iktisadın ana oyuncularından bir haline getirmek amacımız olmalı. KOBİ’lerimizin bu yoldaki evrimi sürdürülebilir ve yüksek katma bedelli ihracat gayemize katkıda bulunacaktır. TÜRKONFED olarak yıllardır savunduğumuz ‘Önce Küçüğü Düşün’ prensibi çerçevesinde KOBİ’lerimizin üretim ve ihracat yetkinliklerini geliştirecek, dijital ve yeşil dönüşüm çerçevesinde verimlilik artışı yaratacak siyasetleri hayata geçirmeliyiz” diye konuştu.
ENDÜSTRİNİN FABRİKA MUHTAÇLIĞINA “TOKİ MODELİ” ÖNERİSİ
Kısa mühlet evvel açıklanan konut finansman paketlerini pahalandıran Sönmez, yarım kalan inşaatların hayata geçirilmesi için gelen takviyenin değerli olduğuna değinirken, paketin muhakkak oranda bir yarar sağlayacağını söyledi. Lakin Sönmez, paketin enflasyona da olumsuz katkısı olabileceği ihtarında bulundu. Bu takviye paketlerinin içine endüstrinin de eklenilmesi gerektiğini söyleyen Sönmez, “Artan maliyetler konutta olduğu üzere endüstride de kira meselelerini artırıyor. TÜRKONFED olarak bu sorunu 11 yıl evvel tespit edip 2011 yılında bu bahiste bir rapor hazırlamıştık. Biz, TOKİ’nin konut inşa modelinin bilhassa KOBİ’lerin rekabet gücünü artıracak ve daha verimli üretim yapmalarını sağlayacak formda devreye alınabileceğine inanıyoruz. Vilayetlerin potansiyeli ve gelişmişlik endeksine nazaran planlama yaparak, küçük işletmeler için atölye, orta uzunluk işletmeler için ise fabrika binası yapılıp kira öder üzere taksitle girişimcilere tahsis edilebilir. Böylelikle kısıtlı sermaye ile iş yapan KOBİ’ler, sermayelerini makine ve işletmeleri için kullanarak daha verimli ve kaliteli üretim yapabilir, teşebbüslerinin başarılı olma talihlerini artırabilir. Fabrika binası olarak düşünülen yapılan organize sanayi bölgelerinde, mikro işletmeler için yapılacak atölyelerin ise küçük sanayi sitelerinde yapılmasıyla bir kümelenme de yaratılabilir” diye konuştu.
TÜRKONFED’de kurullar ağır mesaide
İDAREDE BAYAN TEMSİLİ EN AZ YÜZDE 30’A YÜKSELTECEK AKSİYONLAR ALIYORUZ
Reyhan Aktar / İş Dünyasında Bayan Kurulu Lideri
Kurul olarak bayanın çok istikametli güçlendirilmesini yalnızca iktisat alanıyla sonlu tutmuyor; hayatın tüm alanlarına faal iştirak sağlanmasının refah, huzur ve barış toplumu olmanın da en değerli kaldıracı olduğunu düşünüyoruz. Hiç kuşkusuz şu anki mevcut şartlar nedeniyle iktisat gündemi ön plana çıkıyor. Bu istikametten baktığımızda bilhassa pandeminin bayanları çok önemli etkilediğini görüyoruz. Öbür taraftan ekonomik dayanak paketleri ve teşviklerin bayan girişimciliği üzerindeki rahatlatıcı tesiri çok kısıtlı kaldı. Biz TÜRKONFED olarak bu süreçte bayan girişimcilerin yaşadıkları kasvetleri aşmalarını sağlayacak tekliflerimizi kamuoyu ve karar vericiler ile paylaştık. Tekliflerimizi sunmaya da devam ediyoruz. Bu değişimi sırf iş dünyasında değil TÜRKONFED içinde de gerçekleştiriyoruz. Bu yıl 8 Mart’ta cinsiyet eşitliği taahhütlerimizi açıkladık. 2023 sonuna kadar üyemiz olan tüm federasyon ve derneklerin idare konseylerindeki bayan temsiliyetini en az yüzde 30’a yükseltecek aksiyonlar alıyoruz.
İŞ DÜNYASI, TCMB’YE DÖVİZ SATMA ZORUNLULUĞUNA KUR GARANTİSİ BEKLİYOR
Kaan Kiziroğlu / Finansmana Erişim Kurulu Lideri
Bu yılın başında ihracatçı firmalarımızın döviz karşılıklarının yüzde 25’ini TCMB’ye bozdurma mecburiliği, geçtiğimiz günlerde yüzde 40’a çıkarıldı. Bir yıllık periyotta bozdurulacak döviz fiyatının yaklaşık 8 milyar dolar olması bekleniyor. Bu uygulama ülke döviz stokunun denetiminde Merkez Bankası’nı daha öncelikli kılmayı amaçlıyor. Lakin bu durum ihracatçı firmalarımız için hem maddi hem de operasyonel verimlilik kaybı sıkıntıları yaratıyor. Zira ülke olarak ithalata bağımlı bir ihracat stratejimiz var. Sektörel olarak değişkenlik gösterse de ihracatçı firmalarımız 1 dolarlık ihracatlarının ortalama 70 sentini ithalata harcıyor. Firmalar döviz gelirlerinin yüzde 40’ını Merkez Bankası’na verdiklerinde, aldıkları TL ile piyasadan tekrar döviz almak zorunda kalacak. Çok sonlu kârlılıkla ihracat yapan firmaların da sistemden çıkması riski kelam konusu. Bu noktada kısa ve orta vadede ihracatçıların döviz alımlarında Merkez Bankası tarafından kur garantisinin getirilmesi iş dünyasının beklentileri ortasında yer alıyor.
KOBİ’LER DİJİTALLEŞMENİN ŞİMDİ BİRİNCİ FAZINDA, BİREBİR HİZMET VERİYORUZ
Öner Çelebi / Dijital Dönüşüm Komitesi Lideri
Belirsizlikler ve dönüşüm çağını bir ortada yaşıyoruz. Bir yanda ekonomik ve yapısal meselelerimiz varken öteki taraftan bilhassa pandemi ile birlikte sürat kazanan dijitalleşme sürecine adapte olmaya çalışıyoruz. Geçen yıl KOBİ’lerin dijitalleşme düzeylerini ölçmek üzere 11 vilayette 1.000 KOBİ ile görüşerek yaptığımız araştırmada da KOBİ’lerin dijitalleşmenin şimdi birinci fazında olduğunu gördük. Alışılmış bunda en büyük etken finansal kaynak yetersizliği ve altyapı eksikliği. Biz TÜRKONFED olarak yaptığımız yahut iş birlikleri ile geliştirdiğimiz çeşitli platform ve projelerle KOBİ’lere bu süreçte yol arkadaşlığı yapıyoruz. Gerek Anadolu ziyaretlerimiz gerekse çevrim içi ortamda yaptığımız projelerle binlerce işletmeye ulaştık, ulaşmaya da devam ediyoruz. Yüzlerce KOBİ’ye dijitalleşme haritası, dijitalleşme karnesi hazırladık. Teknik dayanaklar, eğitim, mentorluk, teğe bir koçluk hizmetleri verdik. TÜRKONFED olarak dijital dönüşümün her şeyden evvel bir zihniyet dönüşümü olduğuna inanıyoruz. Bu uzun soluklu bir seyahat.
GENÇLERİMİZ, BEYİN GÜÇLERİNİ ÖTEKİ ÜLKELERİN REKABETÇİLİĞİ İÇİN KULLANILIYOR
Feyyaz Ünal / Gençlik-Girişimcilik ve Eğitim Kurulu Lideri
TÜRKONFED olarak akademi ile sanayi, akademi ile sivil toplum ve sivil toplum ile sanayi ortasında eşgüdümlü bir bağ kurmak için alanda gerçekleştirdiğimiz projelerimiz var. Bugün ülkemizin en değerli zenginliği olan insan değerimizi geliştirebilir, çağın gerektirdiği eğitim sistemi ile beyin gücü potansiyelimizi kullanabiliriz. Gençlerimizin umutlarını ülkemiz sonları içinde yenilikçi bir atmosferi sağlayarak artırabiliriz. Bugün ülkemizde yazılım bölümünde önemli insan değeri açığı kelam konusu. Gençlerimiz, bilhassa yazılımcılarımız beyin güçlerini öteki ülkelerin rekabetçiliği için kullanıyor. Bu beyin gücümüzü çekemezsek; akademi-sivil toplum-özel sektör-kamu uyumunu sağlayamazsak amaçlarımıza ulaşmamız da sıkıntı görünüyor. O nedenle var gücümüzle geleceğimizi emanet edeceğimiz gençlerimizin eğitimden iş hayatına meslek seyahatlerinde yaratıcılıklarını geliştirecek yeni alanlar, yeni fırsatlar yaratmaya çalışıyoruz. Kapsayıcı ve iştirakçi iş birlikleri ile birlikte ülkemizin önde gelen kurumları ve STK’ları ile projeler yürütüyoruz.
AYM SÜRECİNDE ADAPTASYON İÇİN 8 KENTİMİZDE YEŞİL DÖNÜŞÜM AKTİFLİĞİ DÜZENLEYECEĞİZ
Onur Ünlü / Yeşil Dönüşüm Komitesi Lideri
Anadolu’nun Nabzı Anketi’nin son sonuçları, bilhassa işletmelerimizin ve ekonomimizin yeşil dönüşüm sürecine hazırlığı konusunda alınacak çok yolumuz olduğunu işaret ediyor. İşletmelerimizin yüzde 88,5’inin Avrupa Yeşil Mutabakatı’na (AYM) hazır olmaması, ülkemizin sürdürülebilir kalkınması ve rekabetçiliğinde kıymetli bir tehdit ögesi. AYM’ye ahenk stratejilerinde de tekrar her üç işletmemizden birinin hazır olmadığı, yarısının da sürece kısmen hazır olduğunu söylemesi, alanda bu alanda bir farkındalık eksikliği ile yeşil dönüşümün finansman ayağındaki telaşa de işaret ediyor. Lakin AYM süreci iş dünyamız için kaynak verimliliği kanalıyla kazanılan maliyet avantajı yanı sıra yeni pazarlara erişim fırsatları ve eko-inovasyon üzere kıymetli avantajlar da barındırıyor. Biz de TÜRKONFED olarak son beş yıldır dijital dönüşüm odağında KOBİ’lerimizde yaratmaya çalıştığımız farkındalık projelerimizi, yeni periyotta alanda yeşil dönüşümde de ortaya koyuyoruz. Anadolu’nun çeşitli kentlerinde düzenlediğimiz etkinliklerimiz ile yıl sonuna kadar sekiz kentimizde yeşil dönüşüm farkındalığı yaratacağız.
“DÜŞÜK FAİZ SİYASETİ FİNANSAL ŞARTLARA YANSIMIYOR”
Enflasyondan sonra Anadolu iş dünyasının gündemindeki en kıymetli öbür husus ise finansmana erişim. “İçinde bulunduğumuz çağda her firmanın iklimi iktisat, yakıtıysa finansmandır” diyen Sönmez, “Anadolu iş dünyası; üretim gemisini yüzdürecek finansman yakıtının erişilebilir olmasını, bunların uygun şartlarda verilmesini ve bilhassa ihracat, yatırım ve istihdam odaklı takviyelerin artırılmasını bekliyor. Finansman yakıtına ne kadar uygun kurallarda ve ne kadar kolay erişebilirsek, Türkiye’yi geleceğe taşıyacak üretime, yatırıma ve istihdama birebir oranda dayanak verebiliriz. Lakin iktisat idaremizin bir müddettir uyguladığı düşük faiz siyaseti, finansal şartlara maalesef yansımıyor. Siyaset faizimiz yüzde 14 düzeylerinde olsa da gerçek piyasada yüzde 30 ila 35 oranlarında bir finansman faizi ile karşı karşıyayız. Bu durum ışığında şirketlerin kredi limitleri yetmiyor ve borçlanma maliyetleri artıyor. İşletme sermayesi gereksiniminin son bir yılda dört kata yakın artış gösterdiği bölüm firmalarımız var” diye konuştu. Sönmez, Anadolu iş dünyasının gündemindeki öbür değerli mevzuları ise KGF kredileri, KDV sorunu ve ihracatçı firmaların döviz karşılıklarının yüzde 40’ını Merkez Bankası’na satması olarak sıraladı.
“ASGARİ FİYATTA AYARLAMA KAÇINILMAZ”
Yılın ikinci çeyreğinde gerçek kesimi yakından ilgilendiren 4 temel husus olduğunu belirten Sönmez, bunları üretim maliyetleri ve tedarik, yüksek enflasyon ve satın alma gücü, savaşın ihracat pazarlarına tesiri ile finansmana erişim ve kur artışı olarak sıraladı. Bu meselelerin tıpkı vakitte toplumsal seviyede de karşılık bulduğunu aktaran Sönmez, “Asgari fiyat tartışmalarında yıl sonuna kadar yeni bir ayarlamanın yapılması kaçınılmaz görünürken, bu durumun birebir vakitte enflasyon cephesinde de bir karşılığının olacağı ve bu kısır döngüden kurtulmamız gerektiği de ortada. Çalışanlarımızın onurlu ve insanca yaşama hakları, verimlilikleri ve motivasyonları ekonomimizin ve dallarımızın de üretkenliğinde başat unsurlar” tabirlerini kullandı.