Ukrayna’daki sıcak savaş gerçeğinin yansımaları, sinemaların isimlerine dek uzanan farklı alanlarda kendini duyurmakta. Örneğin, bu akşam izleyeceğimiz açılış merasimi akabinde, yıldızı 2012’de “The Artist” ile parlayan Fransız direktör Michel Hazanavicius’un (1967) müsabaka dışı sunulacak olan üç kısımlı güldürü çeşidi sineması, bir ay evvel açıklanan seçkilerde “Z (Comme Z)” ismiyle yer alıyordu; ortadan on gün geçmeden Ukraynalıların reaksiyonuyla “Coupez”ye dönüşüverdi!
Sinemanın ne savaşla ne de Rusya ile bir ilgisi vardı lakin hınzırca da lga geçtiği seri sinemaların en kötülerine göndermede bulunan Z, Rus ordusunun da simgesiydi!
Bu şanssız göbek isminin apar topar değiştirilmesi, bir kara mizah örneği üzere gözükse de Ukrayna savaşının vahim gerçekleri karşısında kimi tesadüflere bile duyarsız kalmak, herhalde mümkün değildi…
MUHALİF RUS DİREKTÖRE YER VERİLEBİLİR Mİ?
Lakin bu hümanist duyarlığın, sistematik milliyetçilikten yola çıkan anlamsız bir düşmanlık kavramıyla sansürcü zihniyete dönüşmesi, Kirill Serebrennikov’un sinemasının ana kısımdan çekilmesi için yapılan baskılar konusundaki söylentiler doğruysa, kuşkusuz tasa verici nitelikteydi.
Muhalif Rus direktör Serebrennikov (1969), yıllardır baskı altında yaşadığı Rusya’dan kaçıp Almanya’ya yerleşmişti gerçi fakat Altın Palmiye yarışı için seçilen “Bayan Çaykovski”nin imalcisi, ekonomik yaptırımların amaç aldığı Rus oligarklardan biriydi!
Fransa’nın önemli haftalık mecmualarından L’Obs, Ukrayna’nın kültürel tanıtımından sorumlu yarı resmi bir kurumun, şenliğin seçkilerini son evrede biçimlendiren Thierry Frémaux’ya, Serebrennikov’un sinemasını geri çekmesi için baskı yaptığını yazıyordu. Bir sinemanın, salt politik ya da diğer öznel nedenlerle ana seçkiye alınması ya da çıkarılması kelam konusu olamazdı. Şenliğin sanat çizgisini belirleyen yöneticilerin, ne yazık ki 75 yıldır alışık oldukları irili ufaklı baskılara, farklı seviye ve biçimde, bir yenisi daha eklenmişti.
Anımsayalım: Bundan tam kırk yıl evvel, “Yol”un (Yılmaz Güney/Şerif Gören) listeden çıkarılması için Türk yetkililer de çok farklı nedenlerle benzeri teşebbüslerde bulunmuşlardı!
SAVAŞ GERÇEĞİ BELGESELLERİ
Ukraynalı yetkilileri ayrıyeten kızdıran bir nokta, tahminen de, Cannes’da Ukrayna sinemasını temsil edecek olan Sergueï Loznitsa’nın (1964), “The Natural History of Destruction” isimli belgesel sinemasıyla, müsabakalı ana seçkide değil de, özel gösterimler başlığı altında yer alıyor olmasıydı. Cannes Festivali’nin, Eurovision yarışı çeşidi bir aktiflik olmadığı, unutuluvermişti!
Ukrayna savaşına sıcağı sıcağına tanıklık eden kameranın kaydettigi dramatik manzaralardan, kamera gerisine dek yansıyan acılı savaş gerçekleriyle yüzleşeceğimiz öbür bir belgesel, Litvanyalı antropolog direktör Mantas Kvedaravicius (1976-2022) imzalı “Mariupol 2” de, özel gösterimi ilgiyle beklenen bir sinema. 2016 yılında gerçekleştirdiği “Mariupolis” belgeseliyle tanınan Kvedaravicius, Rus ordusu Ukrayna’ya girince çabucak Mariupol’e giderek, bir evvelki sinemasında görüntülediği şahısların bugün yaşadıkları savaş gerçeğini günü gününe kayda geçirmiş, nisan ayı başında da, kentten çıkmaya çalışırken, çatışmalar ortasında, “elinde kamerasıyla” öldürülür. Çektikleri imajları savaş alanından kaçırabilen takım arkadaşları, “Mariupol 2”in montajını şenliğe yetiştirmişlerdir..